Menu

Βιογραφικό Αδελφών Βαλλιάνου

«Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος»

ΑΔΕΛΦΟΙ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ

Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα

 

Το παρόν αποτελεί πρωτότυπη ανακοίνωση καθώς βασίζεται σε μεγάλο μέρος στο αρχείο της συγγραφέως.

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ

ΤΟΥ ΜΑΡΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΠΟΝΙΚΟΥ[1]

Ο Αθανάσιος Βαλλιάνος παντρεύτηκε την Κερασιά[2] και απέκτησαν έξη παιδιά. Τους:

  • Μεταξά (Κεραμειές1798-;)
  • Σπυρίδωνα (Κεραμειές1802- Κεραμειές 1892)
  • Μαρίνο (Κεραμειές 1808-Ταϊγάνι[3]1896[4])
  • Παναγή (Κεραμειές1814- Λονδίνο 1902)
  • Νικόλαο (Κεραμειές 1819- Κεραμειές 1919)
  • Ανδρέα (Κεραμειές 1827-Μασσαλία 1887[5])

 

Ο Μεταξάς (1798-;) παντρεύτηκε την Ρουμπίνα Θεοτόκη Καμπίτζη και απέκτησαν:

  • τον Αθανάσιο[6]. Από τον κλάδο αυτό κατάγεται η Πόπη Ιγγλέση και ο Βασίλειος Βαλλιάνος (ο νεώτερος)
  • τη Σταμούλα (δηλώθηκε και βαπτίστηκε στις 6 Μαϊου 1839)
  • την Ελέγκω (άγνωστο πότε γεννήθηκε όμως πέθανε σε παιδική ηλικία στις 29 Ιουλίου 1839)
  • τη Διαμαντίνα (δηλώθηκε και βαπτίστηκε στις 21 Ιουνίου 1842. Παντρεύτηκε Ροσσόλιμο)
  • το Βασίλειο (δηλώθηκε και βαπτίστηκε στις 20 Ιανουαρίου 1847. Πέθανε το 1906.)

 

Ο Σπυρίδων (1802-1892)[7]απέκτησε  πέντε παιδιά:

  • Τον Μαρίνο
  • Τον Αθανάσιο (1865-1929)
  • Τον Μιχάλη (1857-1939)
  • Τον Χριστόφορο (1870-1925). Έμεινε στην Κεφαλλονιά και ασχολήθηκε με τα κτήματα. Παντρεύτηκε κόρη Δεστούνη και απέκτησαν πέντε κόρες: την Αικατερίνη, την Ολυμπία, τη Μαρία, την Κερασώ και άλλη μια η οποία αναφέρεται στο χειρόγραφο της συλλογής Φωκά Κοσμετάτου, χωρίς να γίνεται μνεία για το όνομά της. Μόλις δε ενηλικιώθηκαν τα παιδιά του, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
  • Και μια θυγατέρα, η οποία παντρεύτηκε γόνο της οικογένειας Καμήλου.

 

Ο Μαρίνος (1808-1896) είχε τρία παιδιά:

·       Τον Αθανάσιο που παντρεύτηκε την Αικατερίνη Ράλλη και απέκτησαν τέσσερα παιδιά: το Μαρίνο, το Στέφανο, τον Ανδρέα (πέθανε άτεκνος) και τη Μαρία  που παντρεύτηκε τον Κόμη Henri de Kersaint- και απέκτησαν πολλά παιδιά και εγγόνια. Ο Μαρίνος παντρεύτηκε την πρώτη του ξαδέλφη, Δανάη, κόρη του θείου του Βασίλη, και απέκτησαν τρία παιδιά: το Στέφανο (1908-1987), το Φραγκίσκο (1911-;) και την Ελένη (1917-1944).

  • Τον Αλκιβιάδη (1851-1924). Ο θείος του, Παναγής τον πήρε μαζί του στο Λονδίνο.
  • Τον Βασίλη (;-1912). Αυτός παντρεύτηκε Πορτοκάλη και απέκτησαν μόνο μια κόρη, τη Δανάη.

 

Ο Παναγής (1814-1902) πέθανε άτεκνος και μεγάλο μέρος της περιουσίας του περιήλθε στον ανηψιό του, Αθανάσιο.

 

Ο Νικόλαος (1819-1919) παντρεύτηκε την Ανθυμία και δεν απέκτησαν παιδιά.

 

Ο Ανδρέας (1827-1887). Παντρεύτηκε την Ευφροσύνη Μελά και απέκτησαν έξη[8] παιδιά:

  • Τον Χριστόφορο. Έζησε στη Μασσαλία.
  • Τον Αλέξανδρο
  • Τον Μαρίνο, ο οποίος απέκτησε τον Αλέξανδρο, την Βιόλα και τη Σόνια- Μαρκησία του Harambuie. O Αλέξανδρος, παντρεύτηκε την αμερικανίδα Barbara Allen και απέκτησαν τη Lally (γνωστή αθλήτρια του golf), τη Sonia (παντρεύτηκε το γιατρό Elloy) και τον Αλέξανδρο (διετέλεσε Πρόεδρος της Morgan Bank)
  • Την Ελένη (1854-1927), την μετέπειτα κυρία Μενέλαου Νεγρεπόντη
  • Την μετέπειτα κυρία Α. Ρωμάνου
  • Την μετέπειτα κυρία Μουτσοπούλου

 

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΛΙΑΝΩΝ

 

Η οικογένεια των Βαλλιάνων δεν αναγράφεται στο Πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής του 1264.  Το 16ο αιώνα στην Κεφαλλονιά συναντώνται διάσπαρτα Βαλλιάνοι, όπως ο «πνευματικός Βαλιάνος» που με ημερομηνία 21 Απριλίου 1528 παρουσιάστηκε ως μάρτυρας σε νοταριακή πράξη ανταλλαγής χωραφιού στην περιοχή του Αρακλιού[9]. Σχεδόν μετά από έναν αιώνα οι Βαλλιάνοι αναφέρονται στις ευγενείς οικογένειες στο Αρχοντολόγιο Κεφαλληνίας και που έχει διαφυλάξει ο Χιώτης (Libro Consig. Famiglie nobili catalogate dal 19 Marzo 1593 al primo Luglio 1604).

Ως βάση τής οικογένειας –τουλάχιστον ο νεώτερος κλάδος της- έχει τη Λειβαθώ. Γνωρίζουμε πως από το γάμο του Μαρίνου Βαλλιάνου και της Ελένης Μπονίκου γεννήθηκε μόνο ένα παιδί[10]: ο Αθανάσιος. Αυτός παντρεύτηκε την Κερασιά και έζησαν στις Κάτω Κεραμειές. Απέκτησαν έξη αγόρια τα οποία μνημονεύει στη διαθήκη του με ημερομηνία 28/12/1840 ο Αθανάσιος.

Τα παιδιά του Αθανασίου και της Κερασώς δεν απέκτησαν ιδιαίτερη μόρφωση, ούτε υποστηρίχθηκαν από οικογενειακά κεφάλαια, τα οποία περιορίζονταν μόνο σε κτηματική περιουσία και μάλιστα όχι μεγάλη. Όμως οι Βαλλιάνοι ήταν προικισμένοι με ιδιαίτερες αρετές και γρήγορα αποδείχτηκαν εμπορικές ιδιοφυίες. Ο Μεταξάς και ο Σπυρίδωνας δεν απομακρύνθηκαν από το νησί. Έζησαν μόνιμα στις Κεραμειές και για το λόγο αυτό, ο πατέρας τους, τους είχε ήδη δώσει το μερίδιο της κτηματικής περιουσίας που τους ανήκε[11]. Ο Μαρής το 1840 ήταν ήδη παντρεμένος «εις την ξενιτιά». Ο Ανδρέας βρισκόταν και αυτός «εις την ξενιτιά» και εάν ξενοπαντρευόταν δεν του θα έδινε από την πατρική περιουσία «τίποτις άλο παρί μόνον την γην του αμπελιού…». Ο Μεταξάς, ο Σπύρος, ο Νικολής και ο Παναγής κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή της σύνταξης της διαθήκης, βρίσκονταν στις Κεραμειές. Τελικά, ο Σπυρίδων και ο Μεταξάς έμειναν μόνιμα στην Κεφαλλονιά και ασχολήθηκαν με τα κτήματά τους και τη κτηνοτροφία, ο Νικόλαος έφυγε και ξαναγύρισε πίσω, ενώ ο Μαρίνος, ο Ανδρέας και ο Παναγής, ξενιτεύτηκαν, γράφοντας τη δική τους ιστορία που έμελλε να είναι ταυτόσημη με την εδραίωση της σύγχρονης ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας και του εμπορίου.

 

Ο Νικόλαος υπηρέτησε ως αξιωματικός στο Ρωσικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό. Έλαβε μέρος στον πόλεμο της Κριμαίας, επέστρεψε στην Κεφαλλονιά και παντρεύτηκε μεγάλος την Ανθυμία. Δεν απέκτησαν παιδιά. Στις 4 Αυγούστου 1886 συνέταξε τη δική του διαθήκη και άφησε γενική κληρονόμο τη σύζυγό του και μετά το θάνατό της, η περιουσία του θα περιέρχετο στους αδελφούς του. Επίσης μέρος της περιουσίας του, άφησε «εις την εκκλησίαν μας[12]».

 

Ο Μαρίνος ή Μαρής το 1825 έφυγε από την Κεφαλλονιά. Ταξίδεψε στη Μεσόγειο και τελικά κατέληξε στο Ταϊγάνι «διώκων τύχην». Οι συνθήκες ευνοούσαν την εκεί εγκατάσταση γιατί η Αικατερίνη, για να εκδιώξει τους Τατάρους που είχαν εγκατασταθεί στη χερσόνησο της Κριμαίας, προσπαθούσε με κάθε τρόπο να προσελκύσει Έλληνες για να κατοικήσουν στην ευρύτερη περιοχή και μάλιστα τους παρείχε και ιδιαίτερα προνόμια.

Ο Μαρίνος αρχικά εργάστηκε στον Κεφαλλονίτη σιτέμπορο Αλέξανδρο Αυγερινό. Παρόλο που σχεδόν αμέσως αγόρασε μικρό πλοίο (τύπου λότκ[13]) και έτσι έγινε καραβοκύρης καθώς μπορούσε να πλοιαρχεί σε αυτό, ο Αυγερινός δεν τον άφησε να φύγει και τον έβαλε καπετάνιο σε μεγάλο ιστιοφόρο της ιδιοκτησίας του. Γρήγορα όμως η οξυδέρκεια του Μαρή τον έστρεψε στην ίδρυση δικού του εμπορικού οίκου. Ναυπήγησε στη Μάλτα μεγαλύτερο σκάφος και μετέφερε εμπορεύματα στην Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό του. Το ιστιοπλοϊκό αυτό -με ρωσική σημαία- το ονόμασε «Αλέξανδρο» και το 1832 κατέπλευσε στην Οδησσό. Αυτό ήταν και η αρχή των εμπορικών δραστηριοτήτων των Βαλλιάνων. Στις αγγλικές προξενικές εκθέσεις του 1847 ανιχνεύουμε δυο μόνο επτανήσιους: τον Αλέξανδρο Αυγερινό και τον Ε.Γ. Γαλάτη, ενώ σε αυτές του 1849 προστίθενται και άλλοι τέσσαροι επτανήσιοι μεταξύ των οποίων και ο Μαρίνος Βαλλιάνος.

Πρέπει να προστεθεί ό,τι, οι Επτανήσιοι, χρόνια πριν και συγκεκριμένα μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζί (1774) σήκωσαν στα καράβια τους Ρωσική σημαία για να μπορούν να περνάνε χωρίς ιδιαίτερες διαδικασίες από τα Δαρδανέλλια και να εμπορεύονται τα σιτηρά στη Κριμαία και στην Οδησσό με τους εκεί εγκατεστημένους συμπατριώτες τους. Έτσι, μεγάλο μέρος του εμπορίου βρισκόταν ήδη σε χέρια Επτανησίων. Και ο πόλεμος που εξερράγη το 1853 μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας, γνωστός και ως «Κριμαϊκός» ή «πόλεμος του σταριού» καθώς και η καταστροφή των Σουλτανικών Ναυπηγείων της Σινώπης (18 Νοεμβρίου 1853), έδωσε στους Έλληνες της Ρωσίας ακόμη μεγαλύτερη ώθηση. Ιδιαίτερα δε στους Βαλλιάνους – Μαρίνο στο Ταϊγάνι, Ανδρέα στην Κωνσταντινούπολη και Παναγή στη Ζάκυνθο – πού έλεγχαν ήδη τα εμπορικά κομβικά σημεία έδωσε την ευκαιρία που περίμεναν: αν και είχε απαγορευθεί  η εξαγωγή σιτηρών, οι Βαλλιάνοι, αδιαφορώντας για τις πολεμικές απαγορεύσεις, έσπασαν τον αγγλογαλλικό αποκλεισμό και κατόρθωσαν να εξάγουν μεγάλες ποσότητες τις οποίες αγόραζαν σε ευτελείς τιμές. Επίσης και πριν υπογραφεί η ειρήνη[14], αγόρασαν σημαντικές ποσότητες έναντι πάντα χαμηλού τιμήματος, τις οποίες, μετά την άρση της απαγόρευσης μοσχοπούλησαν αποκομίζοντας τεράστια οφέλη. Έτσι το 1853 ο Μαρίνος Βαλλιάνος πραγματοποίησε τις περισσότερες εξαγωγές από το Ταϊγάνι: δεύτερος ήταν ο Αυγερινός με 14.550 ψάθες[15] και πρώτος ο Βαλλιάνος με 54.880 ψάθες.

Τα κέρδη, το καλό όνομα στους εμπορικούς κύκλους, η συνεχής προσωπική του εργασία, η εντιμότητά του, γέννησαν την εκτίμηση των συμπολιτών του και την πίστη του Ρωσικού τραπεζιτικού συστήματος κι έτσι, ο εμπορικός του οίκος απετέλεσε την απαρχή της εμπορικής αυτοκρατορίας των Βαλλιάνων.

Το Ταϊγάνι με το ονομαστό λιμάνι του που ήταν ήδη έδρα μεγάλων εμπορικών οίκων, έγινε η σταθερή διαμονή του θεμελιωτή Μαρίνου Βαλλιάνου, «του γίγαντος τούτου του εμπορίου των σιτηρών, όστις επί πολλάς δεκαετηρίδας εκράτησε τας ηνίας της εμπορικής κινήσεως του πολυτίμου είδους». Έτσι, η πόλη, μέσω των εμπορικών διασυνδέσεων των Βαλλιάνων έγινε γνωστή στις παγκόσμιες αγορές. Το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριό του έφτανε από τη Σιβηρία στις Δυτικές άκρες της Ευρώπης και την Αγγλία. Ίδρυσε πολλά υποκαταστήματα, γραφεία και αποθήκες τις οποίες επάνδρωσε μόνο με Έλληνες γραμματείς και διαχειριστές– κατά προτίμηση Κεφαλλονίτες-. Συνέδεσε το εμπόριο με τη ναυτιλία και όταν ξέσπασε στην Ελλάδα η ναυτιλιακή κρίση λόγω της γενίκευσης της χρήσης ατμόπλοιων στην Ευρώπη, προστάτευσε όσο κανείς την Ελληνική ναυτιλία: απαγόρευσε στα πολυπληθή καταστήματά του και στους εμπόρους που συναλλασσόταν, να φορτώνουν σε ξένα, σύγχρονα καράβια, στηρίζοντας έτσι τα υπό ελληνική σημαία ιστιοπλοϊκά.

Ο Μαρής, ήταν σχετικά κοντός, με περίεργα εκφραστικότατα μάτια. Παρόλη την μακρόχρονη και συνεχή παραμονή του στη Ρωσία, δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει περισσότερες από 60 λέξεις στα ρωσικά. Συνέχισε μέχρι το θάνατό του να μιλά κεφαλλονίτικα και τις συναλλαγές του επέμενε να τις κάνει στη γλώσσα της ιδιαίτερης πατρίδας του. Από το 1865 ήταν ήδη βαθύπλουτος, όμως ποτέ δεν είχε την παραμικρή φιλοδοξία. Ούτε ποτέ επιδίωξε βραβεύσεις και συνέχισε να ζεί ταπεινά, χωρίς να προκαλεί τον περίγυρό του.

Το 1873 υποκινούμενος από τους αντιπροσώπους του οίκου του στη Ρουμανία, αδελφούς Θεοφιλάτου[16], αγόρασε συνεταιρικά με αυτούς το σιδερένιο φορτηγό «Ιθάκη» 1700 τόνων. Αμέσως μετά, πέντε άλλα φορτηγά παραγγέλθηκαν από τους Βαλλιάνους υπό την επιστασία του Σκώτου ναυπηγού Law. Ήταν τα πλέον σύγχρονα και στον Εύξεινο και στην Αζοφική.

Ο Μαρής στήριξε τη σύσταση πολλών ελληνικών εμπορικών και ναυτιλιακών οίκων, ενώ στα καταστήματά του, στα γραφεία και στις αποθήκες εκπαιδεύτηκε πληθώρα εμπόρων. Ο οίκος των Βαλλιάνων έφτασε να είναι ένας από τους πρώτους της Ευρώπης και να είναι ισάξιος με αυτόν των Ράλλη στο Λονδίνο, παρόλο που ο τελευταίο αριθμούσε πολλά χρόνια δράσεων.

«Ο γέρων ομογενής, … ο κατ΄εξοχήν τύπος του Έλληνος εμπόρου.. όστις μόλις δύναται να θέτη εις τας επιταγάς την υπογραφήν του» ποτέ δεν ξαναγύρισε στην Κεφαλλονιά, ποτέ δεν ξαναείδε τους γονείς του, τα αδέλφια του, το πατρικό του σπίτι. Όμως ποτέ δεν έπαψε να έρχεται αρωγός σε ό,τι είχε ανάγκη το νησί του. Συνέχισε μέχρι τα βαθιά του γεράματα να διευθύνει την κολοσσιαία μηχανή του εμπορικού του οίκου που αριθμούσε τόσα υποκαταστήματα όσες και οι πόλεις της μεσημβρινής Ρωσίας. Το 1896 πέθανε 88 χρονών και ετάφη στην πόλη που έζησε και δημιούργησε όλα τα χρόνια της ζωής του, στο Ταϊγάνι. Τα οστά του αργότερα και κατόπιν επιθυμίας του αγαπημένου του αδελφού Παναγή, μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο.

Ο Μαρίνος απέκτησε τρία αγόρια:

Τον Αθανάσιο που έζησε στο Παρίσι. Αυτός κληρονόμησε «εκτός ποσού»[17] 4 εκατομ. λίρες στερλίνες από τον πατέρα του και από τον αδελφό του, Αλκιβιάδη. Επίσης κληρονόμησε μεγάλη περιουσία και από τον αδελφό του πατέρα του, Παναγή, ο οποίος πέθανε άτεκνος το 1902. Ο Αθανάσιος παντρεύτηκε την Αικατερίνη Ράλλη και απέκτησαν τέσσερα παιδιά: το Μαρίνο, το Στέφανο, τον Ανδρέα (πέθανε χωρίς παιδιά) και τη Μαρία  που παντρεύτηκε τον Κόμη Henri de Kersaint- και απέκτησαν πολλά παιδιά και εγγόνια. Ο Μαρίνος του Αθανασίου παντρεύτηκε την πρώτη του ξαδέλφη, Δανάη, κόρη του αδελφού του πατέρα του, Βασίλη και απέκτησαν τρία παιδιά: το Στέφανο (1908-1987), το Φραγκίσκο (1911-;) και την Ελένη (1917-1944). Στο Κοργιαλένειο Μουσείο Αργοστολίου φιλοξενείται η πλούσια συλλογή των Φραγκίσκου και Στέφανου Βαλλιάνου, που αποτελείται από βυζαντινά κεραμικά, εικόνες, μικροαντικείμενα, έργα ξυλογλυπτικής, χειρόγραφα, σπάνια βιβλία τέχνης και ιστορίας.

Τον Αλκιβιάδη που έζησε στο Λονδίνο ήταν από τους εκτελεστές της διαθήκης του Παναγή και

Τον Βασίλη (;-1912). Αυτός παντρεύτηκε Πορτοκάλη και απέκτησαν μόνο μια κόρη, τη Δανάη.

 

Ο Ανδρέας γεννήθηκε το 1827[18]. Μορφή ριψοκίνδυνη το απέδειξε όταν έφυγε κρυφά από το πατρικό του, μόλις 15 ετών και, φθάνοντας στο Αργοστόλι, έπεσε στη θάλασσα για να ανεβεί σε ιστιοφόρο που θα πήγαινε στη Ρωσία. Όμως έγινε αντιληπτός και ειδοποίησαν τον πατέρα του, ο οποίος είπε πως αν και λυπάται που του φεύγει ένα παιδί, εν τούτοις χαίρεται γιατί ο γιός του εκδήλωσε τάση προς αποδημία και εργασία. Λόγω του ότι υπέφερε από ναυτία αποφάσισε να εγκαταλείψει τους πλόες και να εγκατασταθεί στο Ταϊγάνι, κοντά στο Μαρίνο. Μαζί δε με τον αδελφό του, ναυπήγησαν την «Κεφαλληνία», ένα από τα καλύτερα ιστιοφόρα, του οποίου ανέλαβε την πλοιαρχία. Το 1849 εγκαταστάθηκε για είκοσι χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και ίδρυσε το εκεί εμπορικό υποκατάστημα των Βαλλιάνων. Μαζί με τον αδελφό του Μαρίνο, αγόρασαν τα εξής σκάφη: «Παναγιά», «Ασπασία», «Βαλλιάνος», «Αγιος Νικόλαος», «Ευτυχία» και «Χριστόφορος». Όμως, επειδή οι Τούρκοι απείλησαν τη ζωή του όταν ανακάλυψαν πως βοηθά τους Κρήτες στον αγώνα τους, αναγκάστηκε να φύγει από την Πόλη (1868). Ήδη οι ανάγκες για ύπαρξη εμπορικού γραφείου και αποθήκης στη Δυτική Μεσόγειο επέβαλαν την ίδρυση και έτσι από το 1869 εγκαταστάθηκε στη Μασσαλία. Εργάστηκε μεθοδικά – όπως άλλωστε και όλοι οι Βαλλιάνοι-, επέλεξε με ιδιαίτερη ικανότητα συνεργάτες, συμπορεύτηκε με τα αδέλφια του,  δημιούργησε πολυπληθή οικογένεια, έκαμε μεγάλο φιλανθρωπικό έργο και τέλος, πέθανε εκεί το 1887. Στην γενέτειρα του, νεκρολογικό λόγο εξεφώνησε ο αγαπημένος του φίλος, Μητροπολίτης  Γερμανός Καλλιγάς. Η σχέση δε μεταξύ των δυο ανδρών εδραιώθηκε στην εμπορική πόλη του γαλλικού νότου, όταν το Μάρτιο του 1880 η εκεί Ελληνική Κοινότητα, πιθανόν από προτροπή του ιδίου του Ανδρέα, προσεκάλεσε ως εφημέριο, τον Καλλιγά, ο οποίος τελικά παρέμεινε τέσσερα χρόνια ακριβώς.

 

Ο γιός του Σπυρίδωνα, Μιχαήλ, ακολούθησε το θείο του Μαρίνο στο Ταϊγάνι. Εγκαταστάθηκε τελικά όμως στο Ροστώβ. Εκεί δεν άργησε ο οίκος των Βαλλιάνων να αποκτήσει τη φήμη που άλλωστε ήταν γνωστή στα εμπορικά κέντρα. Εκπροσωπείτο επάξια από τον Μιχαήλ. Πολλοί Έλληνες εύρισκαν κοντά του δουλειά και προστασία και για το λόγο αυτό, ο Μιχαήλ ήταν πρόσωπο ιδιαίτερα αγαπητό στην πόλη. Ευφυής, φιλόπονος, δραστήριος, με ιδιαίτερα επιχειρηματικά χαρακτηριστικά, συνέχιζε φιλόπονα το έργο των πρώτων ιδρυτών. Μάλιστα επεξέτεινε τις δραστηριότητες του οίκου, όταν αγόρασε πλούσια ανθρακωρυχεία στο εσωτερικό της Ρωσίας.

Η εφημερίδα «Ελεύθερος Λόγος» αποκαλεί τον εκεί οίκο «πηγή Ελληνικής ευημερίας» γιατί, από το μεγάλο αυτό κατάστημα δημιουργήθηκαν αλυσιδωτά και άλλες επιχειρήσεις Ελλήνων εμπόρων. Οι Έλληνες ναύτες κάτοικοι του Ροστώβ εργάζονταν στις «μπάρζες», ένα είδος φορτηγίδες σιδερένιες, με μεγάλη χωρητικότητα που ανήκαν σε ομογενείς και χρησίμευαν για τη μεταφορά σιτηρών. Το 1900 στο Ροστώβ ο Μιχαήλ Βαλλιάνος είχε στην ιδιοκτησία του την «Ασπασία» (χωρητ. 5.500 ψάθες[19], με Ρώσσο πλοίαρχο) και την «Λιόλια», μπάρζα με την ίδια χωρητικότητα και πλοίαρχο τον Κεφαλλονίτη Γεράσιμο Φωκά. Όμως, η ρωσική επανάσταση έγινε αιτία να καταστραφεί και το 1918, εντελώς κατεστραμμένος, κατέφυγε στη Δυτική Ευρώπη και από εκεί στην Κεφαλλονιά όπου και πέθανε το 1939.

 

Ο άλλος γιός του Σπυρίδωνα, Αθανάσιος αρχικά εγκαταστάθηκε στο Νοβοροσίσκ, και ανέλαβε τη διεύθυνση του εκεί γραφείου των Βαλλιάνων. Εκεί όμως ο σιδηρόδρομος έχει προβληματίσει τον εμπορικό κόσμο γιατί, τα εμπορεύματα διασκορπίζονταν στους προορισμούς τους, χωρίς να συγκεντρώνονται στις αποθήκες στο κομβικό σημείο. Δύο οίκοι όμως συνέχισαν με ιδιαίτερη επιτυχία τη λειτουργία τους: ο οίκος Ηλία Σαρσέτη και αυτός των Βαλλιάνων με διευθυντή τον Αθανάσιο Βαλλιάνο (το 1900). Τελικά και κατά το 1902 ο Αθανάσιος προτίμησε να εγκατασταθεί στον Πειραιά όπου και ίδρυσε σταθμό για άνθρακες και έμεινε διευθυντής στο Νοβοροσίσκ, ο Μιχαήλ Βασιλείου Βαλλιάνο (τον συναντάμε το 1911). Ο Αθανάσιος, ανάπτυξε στη Ρωσία μοναδικά πατριωτικά συναισθήματα. Υπήρξε όμως ζωηρός. Έκαμε δυο γάμους και από τον πρώτο απέκτησε ένα γιο, το Σπυρίδωνα και από το δεύτερο 3 θυγατέρες.

Το γραφείο του στο Πειραιά αρχικά διαχειριζόταν τα καράβια που ήλθαν στην κυριότητα των αδελφών Σπυρίδωνος Βαλλιάνου από κληρονομιά:

  • Το «Κεφαλληνία», με πλοίαρχο τον Παναγή Βαλλιάνο ή Μουστάκα
  • Το «Σπύρος Βαλλιάνος» με πλοίαρχο το Νικόλαο Φωκά και
  • Τα «Μαρίνος Βαλιάνος», «Ανδρέας Βαλλιάνος» και «Νικόλαος Βαλλιάνος»

Λίγο αργότερα το γραφείο αγόρασε και δικά του καράβια:

  • Το «Χριστόφορος Βαλλιάνος» με πλοίαρχο τον Παύλο Π. Μεταξά
  • Το «Αίνος» με τον Νικόλα Ηλ.Καμπίτση
  • Το «Παναγής Βαλλιάνος»[20] με τον Ανδρέα Γ. Μαζαράκη
  • Το «Βοιωτία» με πλοίαρχο το Θεόφραστο Κουβιέλο
  • Το «Κεραμειαί» με πλοίαρχο το Δημήτρη Γ. Βεργωτή

Τα μεγαλύτερα κέρδη τα αποκόμισε το γραφείο μετά το 1910, κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 –1913 και μετά, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως, ο Αθανάσιος, θέλοντας να ζήσει έντονη ζωή, αποφάσισε να κλείσει το γραφείο του στον Πειραιά για να μπορεί ελεύθερος υποχρεώσεων να κινείται μεταξύ Παρισιού και Λονδίνου. Συγκεκριμένα, στο Μόντε Κάρλο, λόγω των συχνοτάτων επισκέψεών του στο Καζίνο, απέκτησε την προσωνυμία : Roi du Baccarat[21].  Ως ήταν επόμενο έχασε την περιουσία του και το μόνο που απέμεινε κληρονομιά στα παιδιά του ήταν ένα κτήμα επί της Λεωφόρου Συγγρού.

 

Ο Παναγής, ο «πατριάρχης της ναυτιλίας μας» ή «ο πατήρ του ελληνικού ναυτεμπορικού κόσμου»[22], έφυγε μετά το 1825 από τις Κεραμειές, χωρίς να σπουδάσει ή να στηριχθεί οικονομικά από το σπίτι του. Ως μόνα εφόδια είχε την ισχυρή του θέληση, και το έμφυτο μεγαλουργό πνεύμα. Μπαρκάρισε ως ναυτόπαιδο σε ιστιοφόρο με πλοίαρχο τον Γεράσιμο Δ. Βεργωτή. Ο πρακτικός νους του έγινε σχεδόν αμέσως αντιληπτός, όταν ο ναύκληρος του ζήτησε να φέρει όλα τα απαιτούμενα για να επιδιορθώσουνε ένα στράλι[23]. Ο Παναγής, αφού το παρατήρησε λεπτομερώς, κατέβηκε στο αμπάρι και έφερε ό,τι θα έφερνε ένας έμπειρος ναύτης.

Ο Παναγής σε ένα από τα λιγοστά ταξίδια που πραγματοποίησε, ξεμπαρκάρισε στο Ταϊγάνι όπου είχε τις εμπορικές βάσεις ο αδελφός του, Μαρής. Έμεινε λίγα χρόνια μαζί του, ναυπήγησε δικό του πλοίο (τουλάχιστον πρώτο γνωστό είναι το 1833 το «Ρόζα») και ταξίδεψε ξανά με φορτίο προς την Ευρώπη. Σε μια αβαρία όπου ήταν αναγκαστική η διαχείμαση στη Ζάκυνθο, τα αδέλφια συναποφάσισαν την εγκατάσταση του Παναγή στο νησί και την ίδρυση εμπορικού γραφείου. Η επιλογή του τόπου αυτού δεν ήταν τυχαία καθώς στη Ζάκυνθο έφταναν πολλά από τα ιστιοφόρα του Βαλλιάνου για να λάβουν διαταγές για οριστικό προορισμό και να επιδιορθώσουν αβαρίες. Έμεινε λοιπόν προσωρινά εκεί, ασχολήθηκε με το εμπόριο συνεργαζόμενος πάντα με τον Μαρίνο στο Ταϊγάνι και με τον Ανδρέα στην Κωνσταντινούπολη και τολμώντας μαζί τους το σπάσιμο του αγγλικού embargo κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο. Πάντως το Δεκέμβρη του 1840 βρέθηκε στην Κεφαλλονιά, και δεν είχε ακόμη παντρευτεί. Από πληροφορίες γνωρίζουμε ότι παντρεύτηκε στη Ζάκυνθο και χήρεψε πολύ νέος χωρίς να προλάβει να αποκτήσει παιδιά. Το 1858, βλέποντας την ανάγκη ύπαρξης γραφείου στην αγορά του Λονδίνου, εγκαταστάθηκε μόνιμα εκεί, εγκαθιδρύοντας την ελληνική ναυτιλιακή δραστηριότητα που κατέστησε το Λονδίνο παγκόσμιο εμποροναυτικό κέντρο[24]. Δύο χρόνια μετά, δηλ. το 1860, σε κατάλογο που είχαν κάμει οι έμποροι-τραπεζίτες «Baring Brothers» και επί συνόλου 85 ελληνικών εταιρειών, για την πρώτη εταιρεία του Παναγή «Vagliano Bros Merchants»[25] υπάρχει η εξής σημείωση: «Νέος οίκος αλλά πολύ ισχυρός» (Young house but very sound).

Οι Βαλλιάνοι βίωσαν και τα δύο στάδια του τότε εμπορίου: αυτό που οι έμποροι μετέφεραν με δικά τους καράβια, κυρίως δικά τους φορτία και αυτό, που η μεταφορά των εμπορευμάτων οδήγησε στη δημιουργία δικού της ξεχωριστού κλάδου. Στο μεταίχμιο που γεννήθηκε το σύγχρονο εμπόριο, η σύγχρονη εμπορική ναυτιλία και που εμφανίστηκαν οι εφοπλιστικές εταιρείες ο Παναγής ίδρυσε στο Λονδίνο και εφοπλιστικό γραφείο, γραφείο εμπορίας προϊόντων, ναυτιλιακό γραφείο και εκτελούσε  ναυλώσεις, χρηματοδοτήσεις, ασφαλίσεις, πρακτορεύσεις ελληνικών πλοίων και φορτίων, μια και που το σιτεμπόριο ήταν κατά μέγα μέρος σε ελληνικά χέρια. Βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τα σιτοεξαγωγικά- κατά κύριο λόγο- καταστήματα του Ταϊγανίου με επικεφαλής το Μαρίνο και της Κωνσταντινούπολης και της Μασσαλίας με τον Ανδρέα. Ασχολήθηκε όμως και με τον τραπεζιτικό τομέα, ιδρύοντας τραπεζιτικό γραφείο, συγκεντρώνοντας όλον τον πλούτο των επιχειρήσεων της οικογενείας και από ό,τι φαίνεται, ο Παναγής εξελίχθηκε στον ιθύνοντα νου καθώς επί 45 χρόνια διηύθυνε και συντόνιζε με επιτυχία όλες τις επιχειρήσεις από το «μεγάλο και στερεό»[26] γραφείο του στο Λονδίνο, το οποίο σημειωτέον, υπήρξε το πρώτο ελληνικό ναυτιλιακό γραφείο στην οικουμενική εμπορική πρωτεύουσα της Αγγλίας (έτος ίδρυσης 1866), ένα σύγχρονο γραφείο που συντόνιζε και αναλάμβανε με ασφάλεια θαλάσσιες μεταφορές διεθνούς εμπορίου.

Η συνεργασία μεταξύ των Βαλλιάνων υπήρξε υποδειγματική. Και οι τρεις ακολούθησαν την ίδια επιτυχημένη πορεία επαγγελματικά. Η μεταξύ τους αρμονική συνεννόηση, αλληλοβοήθεια και ειλικρίνεια και ο σεβασμός προς τις κοινές αποφάσεις, έβαλαν γερές βάσεις στον εμπορικό οίκο που θα κατέγραφε η ιστορία προσδίδοντάς του τον χαρακτηρισμό «κολοσσός». Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η αγάπη που έδενε τον Παναγή με τον Μαρίνο. Όταν πέθανε ο Μαρίνος, ο Παναγής ζήτησε τα οστά του να μεταφερθούν στο Λονδίνο όπου και τα απόθεσε με μεγάλες τιμές.

Όπου και αν οι Βαλλιάνοι έκαμαν εμπορικές βάσεις ή και απλές συνεργασίες, σκοπό είχαν τη στήριξη των ελληνικών συμφερόντων. Κοντά τους αναπτύχθηκαν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις. Έλληνες τραπεζίτες, Έλληνες έμποροι, Έλληνες βιομήχανοι, Έλληνες ναυτικοί, Έλληνες σύμβουλοι συνεργάστηκαν με τους Βαλλιάνους διαμορφώνοντας ένα ισχυρό εμπορικό δίκτυο, ικανότατο να αντιμετωπίζει κάθε ανταγωνισμό. Χαρακτηριστικά, και εκτός από τα δίκτυα που υπήρχαν στα γνωστά μεγάλα εμπορικά κέντρα, αναφέρω τις εξής συνεργασίες:

– Στον Καύκασο (Ιούνιος 1900) και συγκεκριμένα στην Καρινόφσκα, ο οίκος εκπροσωπείται από τον Ανδρέα Αρδαβάνη στην Ουτσλαμπά, από τον Γρηγόρη Κουντούρη και στην Κρίμσκαγια από τον Πέτρο Παπαδόπουλο.

– Στη Θεοδοσία (Αύγουστος 1896) ο οίκος Μ. Βαλλιάνου διατηρεί υποκατάστημα και ως υπευθύνους έχει τους Χριστόδουλο Κουντούρη και Σολωμό[27].

– Στη Μαριανούπολη (Μάιος 1900) ο Γ. Αλούπης αντιπροσωπεύει τον οίκο των Βαλλιάνων.

– Στο Γαλάζιο (Σεπτέμβριος 1900) ο Διονύσιος Βαλλιάνος[28], πρακτορεύει ατμοπλοϊκές εταιρείες.

-σε αρκετά λιμάνια της Ρουμανίας ο Πάνος, ο Ιωάννης και ο Αντώνιος Θεοφιλάτος αντιπροσώπευαν τις εταιρείες των Βαλλιάνων, διατηρώντας παράλληλα μεγάλο ναυτιλιακό οίκο.

Στην οικογένεια των Βαλλιάνων, η Ελληνική σημαία πήρε τη θέση που της αρμόζει. Όταν από το 1870, τα συμφέροντα ξένων κρατών –με πρωτεργάτες τους Αγγλους ασφαλιστές- κατέτρεξαν τα υπό ελληνική σημαία πλοία και φορτία, μόνος ο οίκος των Βαλλιάνων ύψωσε το παράστημά του. Μόνος, ενάντια σε μια παγκόσμια κοινή αντίληψη περί ναυτασφαλειών και ναυλώσεων, που απέρριπτε τα ελληνικά χρώματα. Στον πόλεμο που κήρυξαν οι Αγγλοι ασφαλιστές αρνούμενοι να ασφαλίσουν ελληνικά πλοία με το σκεπτικό ότι «ανήκουν σε πρώην πειρατές», δεν υπέκυψε. Αν είχε κρατήσει διαφορετική τακτική, σίγουρα η ιστορία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δεν θα έγραφε την ιστορία που γνωρίζουμε. Διακόσια και πλέον ιστιοφόρα ελληνικών συμφερόντων, ξένα αλλά και των Βαλλιάνων, που ναυλοχούσαν στο Ταϊγάνι, φόρτωναν χωρίς ασφάλεια τα εμπορεύματα, κι έτσι δεν ακινητοποιήθηκαν ως ευελπιστούσαν οι Άγγλοι. Το «χωρίς ασφάλεια» βέβαια είναι σχετικό, καθώς πίσω από το όνομα των Βαλλιάνων βρισκόταν αυθύπαρκτη η εγγύηση, η εντιμότητα, το καλό όνομα, το δημιουργό πείσμα. Επιπλέον, οι ‘Ελληνες ναυτιλόμενοι εκτελούσαν με συνέπεια και φιλότιμο τα δρομολόγια και περιόρισαν στο ελάχιστο τις ζημιές. Ως είναι λογικό η τακτική αυτή «χτύπησε» τον οικονομικό πόλεμο γεννώντας στους αντίζηλους, δέος, όχι μόνο για τον Οίκο Βαλλιάνου αλλά και για ολόκληρο το Ελληνικό Έθνος. Η Ελληνική σημαία καθιερώθηκε στα πλοία, έγινε συνώνυμη της εγγύησης και οι αλλοεθνείς ασφαλιστές, παραιτήθηκαν από την προσπάθειά τους.

Την πορεία του οίκου των Βαλλιάνων που για έναν αιώνα σχεδόν έλεγχε το μεγαλεμπόριο, δεν τόλμησε κανείς, ούτε ευρωπαίος, ούτε εβραίος[29], να ανταγωνισθεί. Οι μικρές προσπάθειες αποτύγχαναν και μόνο κρατικά εμπόδια πίστευαν πως θα αναχαίτιζαν την πορεία του Βαλλιανείου – Ελληνικού εμποροναυτικού κόσμου. Η μορφή των Βαλλιάνων ενέπνεε θαυμασμό, σεβασμό και βαθειά εκτίμηση και για το λόγο αυτό, δεν παρουσιάστηκαν άλλοι να τολμήσουν να διεκδικήσουν τα πρωτεία στην παγκόσμια αγορά.

Ο Παναγής Βαλλιάνος κατόρθωσε να συσπειρώσει γύρω του το Ελληνικό εμπορικό ναυτικό. Ναυπήγησε ατμόπλοια αντικαθιστώντας τα ιστιοπλοϊκά που τον καιρό εκείνο οδηγούνταν προς τη δύση. Μετέφερε με ρίσκο εμπορεύματα όταν δεν του ασφάλιζαν τα φορτία. Έδωσε δουλειά στους Έλληνες, σε καιρούς χαλεπούς. Τα περισσότερα από τα καράβια του οίκου του, είχαν νηολογηθεί στο Αργοστόλι και φυσικά είχαν σχεδόν πάντα Κεφαλλονίτες καπετάνιους και πλήρωμα, στη ναυτοσύνη των οποίων είχε τόση μεγάλη εμπιστοσύνη ώστε, πολλές φορές τα πλοία ταξίδευαν ανασφάλιστα. Ο Νικόλαος Μεταξάς στο έργο του «Οι Ναυτικοί Κεφαλληνίας και Ιθάκης» αναφέρει το εξής περιστατικό: όταν αργά τη νύχτα ανηγγέλθη στον Παναγή Βαλλιάνο, η βύθιση του ανασφάλιστου ατμόπλοιού του «Αδελφοί Βαλλιάνου» υπό τον πλοίαρχο Νικόλα Καμπίτση, η μόνη ερώτηση που έκαμε ήταν πώς ήταν το πλήρωμα και όταν βεβαιώθηκε πώς ήταν ασφαλές, συνέχισε να παρακολουθεί σκάκι.

Ο Παναγής Βαλλιάνος πρωτοστάτησε στην οικονομική ενίσχυση των ναυτικών καθώς και στην κατάρτισή τους για απόκτηση πλοίων. Τους ωθούσε στη ναυπήγηση πλοίων παρέχοντάς τους δάνειο μέχρι του ποσού του 60% επί της τιμής αγοράς. Στην τιμή αυτή προσέθετε 1% περισσότερο από τον επίσημο αγγλικό τραπεζιτικό τόκο και επιπλέον παρείχε και όλες τις υπηρεσίες τις αναγκαίες για τις ναυλώσεις, μεταφορές και ασφαλίσεις φορτίων. Άλλος τρόπος υποστήριξης των Ελλήνων εμπόρων και ναυτιλομένων ήταν η προς αυτούς παραχώρηση σκαφών – υπό τύπον ενοικίου- έναντι ετήσιας καταβολής ποσού όχι μεγαλύτερου από το 8%, ανοίγοντας το δρόμο προς τον εφοπλισμό. Στο δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη είπε χαρακτηριστικά ότι ήθελε να δει: «όλους τους Έλληνας ναυτίλους ως εφοπλιστάς και την θάλασσαν να πυκνούται από τα δάση των ελληνικών ιστών».

Μπορεί η Ελληνική Εμπορική ναυτιλία να αναπτύχθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, όμως η σύγχρονη Ελληνική Εμπορική ναυτιλία σε παραλληλισμό προς την εμπορική δραστηριότητα γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και υπήρξε έργο κυρίως του Παναγή Βαλλιάνου.  Γίγαντας στη δράση, ανάγκασε τους ισχυρούς να αποκαλυφθούν, να επιτεθούν θρασύδειλα, για να αποτραβηχτούν τέλος ηττημένοι στη φωλιά τους. Ο ίδιος προτιμούσε να ζει λιτά, σε απλούς χώρους και ο τρόπος ζωής του ήταν πολύ μακριά από τις κοσμικότητες και την προβολή.

Στις 12 Ιανουαρίου του 1902 διαβιβάζεται τηλεγραφικά σε όλα τα εμπορικά κέντρα της υφηλίου η είδηση του θανάτου του «τρίτου κολοσσού της Μεγάλης Ελληνικής Εμπορικής οικογενείας των Βαλλιάνων, του Παναγή του Λονδίνου».

Τα σχετικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες της εποχής συμφωνούν πως «το όνομα Βαλλιάνος δηλοί μεγαλεμπόριον, δηλοί κίνησιν γιγαντιαίαν, δηλοί πνεύμα επιχειρηματικόν απαράμιλλον» και πως «ο οίκος των Βαλλιάνων αναμφιβόλως υπήρξεν το κατακόρυφον εις τους γίγαντας του κλάδου του παγκοσμίου εμπορίου».

Το όνομά του και τα έργα του αποθανάτισε η ιστορία. Και όσο για το άγαλμα που αποφάσισαν οι Κεφαλλονίτες να του αναγείρουν, οι ταλαιπωρίες του υπήρξαν μοναδικές. Μετά από ατελέσφορη απόφαση του Συμβουλίου του Δήμου Κρανίων (Μάιος 1909), μετά από σύσταση επιτροπής εράνου (Απρίλιος 1911) και από τις φιλότιμες προσπάθειες των μελών του, τις χωρίς όμως σημαντικό αποτέλεσμα, ο ομογενής από τη Μασσαλία Ν. Κούπας συνεισέφερε το υπέρογκο για την εποχή ποσό και δημιουργήθηκε το χάλκινο άγαλμα από τον Κωνσταντίνο Δημητριάδη, γλύπτη που διέμενε στο Παρίσι. Η περίτεχνη μαρμάρινη τετράπλευρη βάση κατασκευάστηκε από τον Αθηναίο Περάκη. Στο μεταξύ, ο συγγενής του Παναγή Βαλλιάνου Άθως Ρωμάνος είχε ήδη φροντίσει με δική του δαπάνη να φιλοτεχνηθεί από το μεγάλο γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο η προτομή του ευεργέτη και να στηθεί στην είσοδο της Γεωργικής Σχολής[30].

Το χάλκινο άγαλμα εστάλη στο Αργοστόλι και μετά από πολύμηνη παραμονή του στο τελωνείο, το καλοκαίρι του 1916 τοποθετήθηκε στο κέντρο της Πλατείας Δικαστηρίων μετονομάζοντάς την εφεξής σε Πλατεία Βαλλιάνου[31]. Ο Δήμος Αργοστολίου με το υπ΄αριθμό 276/5.8.1916 ψήφισμά του, εξέφρασε μεταξύ άλλων και τις θερμές ευχαριστίες του για την δωρεά του Ν. Κούπα και ανέθεσε στο λόγιο Γ. Χοϊδά να ετοιμάσει ομιλία κατά τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του «ενθέρμου πατριώτου, του διαπρεπούς πολίτου, του μεγάλου ευεργέτη της νήσου Παναγή Βαλλιάνου, ίνα η θέα αυτού αποβαίνει κέντρον αμίλλης».

Και ο χώρος όπου αναπαύεται βρίσκεται στο Λονδίνο, στο νεκροταφείο Norwood[32], μακριά από τη γη που ποικιλοτρόπως ευεργέτησε, για να επισφραγίζει το: «Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος».

 

Καράβια των Βαλλιάνων

  • μικρό ιστιοφόρο τύπου λότκ, αγορά του Μαρή Βαλλιάνου πιθανόν μεταξύ των 1827-1829. Αυτό, του οποίου δεν γνωρίζουμε το όνομα, απετέλεσε και το πρώτο καράβι των Βαλλιάνων.
  • «Αλέξανδρος»υπό ρωσική σημαία. Το 1832 κατέπλευσε στην Οδησσό με πλοίαρχο και πλοιοκτήτη το Μαρίνο Βαλλιάνο.
  • «Ρόζα» με ιονική σημαία στο Ταϊγάνι: ιδιοκτησίας Παναγή Βαλλιάνου. 21 Μαϊου 1834 κουβαλάει στάρι στην Κωνσταντινούπολη.
  • «Σοφία»: μπριγκαντίνι ιδιοκτησίας Μαρίνου Βαλλιάνου. Το συναντάμε το 1849 να φορτώνει στη Ζάκυνθο
  • «Αγιος Ανδρέας»: μπάρκα ιδιοκτησίας Παναγή Βαλλιάνου. Τη συναντάμε στη Ζάκυνθο το 1848.
  • «Ασπασία» και «Λιόλια»: μπάρζες ιδιοκτησίας Μιχαήλ Βαλλιάνου.
  • «Ελπίς»: σε πίνακα για πληρωμή ζημιών (άγνωστο αν προέρχονται από αβαρίες ή ναυάγια) του 1856 αναγράφεται η «Ελπίς», ιδιοκτησία Παναγή Σ.Βαλλιάνου
  • «Μαρής»: καϊκι που το 1858 παρουσιάζεται μεταξύ Ζακύνθου και Κερκύρας. Ιδιοκτησία Ανδρέα Βαλλιάνου
  • «Ιθάκη»: μεγάλο σιδερένιο φορτηγό που του 1873 αγοράστηκε από τον Μαρίνο Βαλλιάνο συνεταιρικά με τους αδελφούς Θεοφιλάτου.
  • «Κεφαλληνία»(ιστιοφόρο) και «Σπύρος Βαλλιάνος», «Μαρίνος Βαλιάνος», «Ανδρέας Βαλλιάνος», «Νικόλαος Βαλλιάνος»[33](ατμόπλοια):ήλθαν στην ιδιοκτησία των αδελφών Αθανασίου και Μιχαήλ Σ. Βαλλιάνου εκ κληρονομιάς από το θείο τους Παναγή (πλοιοκτήτρια εταιρεία αυτή των Αδελφών Βαλλιάνου)
  • «Χριστόφορος Βαλλιάνος», «Αίνος», «Κεραμειαί», «Παναγής Βαλλιάνος», και «Βοιωτία», ατμόπλοια ιδιοκτησίας αδελφών Σπυρίδωνος Βαλλιάνου, προερχόμενα από αγορά.
  • «Αδελφοί Βαλλιάνου»: ατμόπλοιο του Παναγή Α.. Βαλλιάνου που αγόρασε το 1880.
  • «Παναγιά » 245 τόνων, «Ασπασία»201 τόνων, «Βαλλιάνος»200 τόνων, «Αγιος Νικόλαος» 62 τόνων, «Ευτυχία»55 τόνων και «Χριστόφορος» 274 τόνων[34], αγορές του Ανδρέα και Μαρίνου Αθανασίου Βαλλιάνου μεταξύ των ετών 1853 και 1857 στην Κωνσταντινούπολη. Το 1853 η «Παναγιά» είχε πλοίαρχο το Γεράσιμο Μεταξά-Λασκαράτο, η «Ασπασία» το Γεράσιμο Βεργωτή, ο «Αγιος Νικόλας» το Λουκά Μπεκατώτο, το «Ευτυχία» τον Μ. Αρώνη, το «Χριστόφορος» τον Παναγή Καμπίτση (1857) και το «Βαλλιάνος» το Γρηγόρη Βαλλιάνο.
  • «Ένωσις»: μπριγκαντίνι 200 τόνων με καπετάνιο τον Γρηγορ. Βαλλιάνο και ιδιοκτήτη τον Ανδρέα Βαλλιάνο, το συναντάμε το 1850 μεταξύ Ταϊγανίου και Κεφαλλονιάς.

 

Φιλανθρωπικά έργα και Ιδρύματα των Βαλλιάνων

Οι Βαλλιάνοι, υπήρξαν άτομα βαθιά θρησκευόμενα και σε όποια άκρη της γης κι αν έδρασαν, δεν ξέχασαν ποτέ την Ελλάδα και την Κεφαλλονιά.

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Βασιλείου απαντάται τον 19ο αιώνα στις Κεραμειές, έργο του Μαρή Βαλλιάνου. Στο παλαιότερο ληξιαρχικό κατάστιχο του ναού- που πιθανόν τηρήθηκε από τον ιερέα Ιωάννη Βαλλιάνο–μεταξύ των ετών 1829 έως 1844 απαντάται ευρετήριο πολλών μελών της οικογένειας, γνωστό ως «Πίναξ των Βαλλιανάδων».

Η Βαλλιάνειος Σχολή στις Κεραμειές η οποία όταν ιδρύθηκε και λειτούργησε ο μεγάλος ευεργέτης Παναγής Βαλλιάνος ήταν εν ζωή. Σε εφημερίδα τοπική[35] διαβάζουμε : «Το Βαλλιάνειο Γυμνάσιον Κεραμειών … και η Επαγγελματική Ληξουρίου, αποτελούν σωστήν εκπαιδευτικήν και οικοδομικήν μεγαλοπρέπειαν και πολυτέλειαν». Η πρώτη γιορτή πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιουλίου 1928. Εκ μέρους του τότε διευθυντή της πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Βλάχου στάλθηκαν προσκλήσεις για τη γιορτή. Η εφημερίδα της εποχής «Εφημερίς των Κεφαλλήνων» γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής: «… Μπροστά μας φαντάζει επιβλητικόν το νεόδμητον μέγαρον της Σχολής. Οι Βαλλιάνοι δεν εφείσθησαν χρημάτων ίνα δώσουν εις την φερώνυμόν των Σχολήν μέγαρον αντάξιον του παρελθόντος και του μέλλοντός της. Η οικοδομή του, η οποία εκόστισε αρκετά εκατομμύρια, ετελείωσε μόλις πέρυσιν και εννοείται ότι έγινε καθ΄όλας τας υποδείξεις της συγχρόνου υγιεινής επιστήμης. Στεγάζονται εντός αυτού πλέον ή ανέτως Δημοτικόν, Σχολαρχείον, και Γυμνάσιον μεθ’ όλων των χρειωδών. Γραφείον Διευθυντού, αναπαυτήριον καθηγητών, αίθουσα τελετών, ιδιαίτεραι αίθουσαι δια πειραματικάς ασκήσεις, μικρόν κυλικείον δια τους μαθητάς και ευρύτατον Γυμναστήριον… η έναρξις της εορτής μας αναγκάζει να σταθώμεν εις προσοχήν. Εισέρχεται η επί των βραβείων επιτροπή αποτελουμένη εκ των κ.κ. Γερασίμου και Σπυρίδωνος Βαλλιάνων, απογόνων του Μεγάλου Ευεργέτου. Με την είσοδόν των η Φιλαρμονική Λειβαθούς υπό την διεύθυνσιν του κ. Γ. Αρτινού ανακρούει τον ύμνον του Βαλλιάνου».

Μετά από προτροπή του φίλου τους Μητροπολίτου Αθηνών Γερμανού Καλλιγά, οι Βαλλιάνοι συνέβαλαν στα τέλη του 19ου αιώνα, στην ίδρυση Ιερατικής Σχολής στην Αθήνα, συγκεκριμένα στην Πλάκα, όπου το αρχοντικό του Μοσχόπουλου. Αργότερα, το Βαλλιάνειο Κληροδότημα ήλθε αρωγός της Ιερατικής Σχολής.

Οι Βαλλιάνοι δεν αρνήθηκαν την οικονομική τους βοήθεια προς τον Γερμανό Καλλιγά, τον οποίο σέβονταν βαθύτατα, όταν αυτός: α) πρότεινε την ίδρυση Ιερατικής Σχολής μέσα στο Κάστρο του Αγίου Γεωργίου (το σχέδιο όμως αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, λόγω αποχωρήσεως του Καλλιγά) και β) ετοίμασε την Ιστορία της Εκκλησίας της Κεφαλληνίας από επίσημα εκκλησιαστικά χειρόγραφα (όμως και η έκδοση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε για τον ίδιο με το α) λόγο).

Η εταιρεία που ίδρυσε ο Παναγής Βαλλιάνος στο Λονδίνο με την επωνυμία «Vaglianos Bros» στον έρανο που πραγματοποιήθηκε για την ανέγερση της νέας Ελληνικής Εκκλησίας της Αγίας Σοφίας προσέφερε το μεγάλο για την εποχή ποσό των 1.600 λιρών στερλινών, που αντιστοιχούσε στο 1/20 της συνολικής κατασκευαστικής δαπάνης. Ο Παναγής Βαλλιάνος κατά το έτος 1881 υπήρξε και Επίτροπος.

Το 1888, σε σχέδια του Δανού Θ. Χάνσεν και με επίβλεψη και εκτέλεση από τον Ερνέστο Τσίλλερ, θεμελιώθηκε το κόσμημα της Αθήνας : η καλλιμάρμαρη Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος επί της οδού Πανεπιστημίου. Κόστισε περίπου 3.000.000 δρχ. Το μεγαλύτερο μέρος από το ποσό αυτό έβαλε ο Παναγής, ενώ επίσης συνεισέφεραν ο Μαρίνος και ο Ανδρέας. Για το λόγο αυτό ο ανδριάντας του Παναγή κοσμεί την κάτω είσοδο και στην κυρίως -πάνω-είσοδο βρίσκονται οι προτομές του Μαρίνου και του Ανδρέα.

Το 1897 οι Βαλλιάνοι συνέδραμαν και μάλιστα με μεγάλο ποσό (50.000 δρχ), στον αγώνα των Κρητών, ενώ είναι γνωστή η συνεχής συνδρομή του Ανδρέα Βαλλιάνου στον αγώνα αυτό.

Εκτός των αναφερθέντων οι Βαλλιάνοι κατασκεύασαν δρόμους, γέφυρες, προικοδότησαν ορφανά, σπούδασαν άπορα παιδιά, κατασκεύασαν οικήματα για τους καθηγητές στις Κεραμειές, μισθοδοτούσαν εκπαιδευτικούς , έδωσαν δουλειά σε όλους τους Κεφαλλονίτες ναυτικούς, βοήθησαν τους πληγέντες από θεομηνίες, προσέφεραν όπου τους εζητήθησαν αξιόλογα χρηματικά ποσά. Μάλιστα ο Παναγής συνέβαλε ακόμη και στην καταπολέμηση του περονόσπορου στέλνοντας στην Κεφαλλονιά το ποσό των 200.000 δρχ., 40.000 από το οποίο διανεμήθηκε στους πληγέντας κατοίκους των Κεραμειών. Ενίσχυσαν τη Σχολή Απόρων στο Αργοστόλι, στο Ληξούρι και στη Λειβαθώ, το Πτωχοκομείο Αργοστολίου, το Γηροκομείο Ληξουρίου, το Ορφανοτροφείο Αργοστολίου.

 

Το 1910 το Βαλλιάνειο Κληροδότημα και με την εποπτεία της εκτελεστικής επιτροπής που αποτελείτο από τον Πλάτωνα Βέγια, τον Χριστόφορο Βαλλιάνο και τον Ηρακλή Νεόφυτο, ξεκίνησε την ανέγερση, σύμφωνα με το σχέδιο του Μαρίνου Δελλαδέτσιμα, τον Ιερού Ναού Αγίου Γερασίμου στα Ομαλά[36] (της μεγάλης βυζαντινού ρυθμού εκκλησιάς). Λίγο αργότερα ήλθε αρωγό σε αναγειρόμενα από τις κοινότητες διδακτήρια, όπως σε αυτό του Ασπρογέρακα[37]. Από την εφημερίδα «Εληά» η «Εφημερίς των Κεφαλλήνων»[38] αναδημοσιεύει την εξής αγγελία: «Ζητείται… Με τον θάνατον του αοιδήμου Ιακώβου Σάνδερς εκενώθη μία θέσις εις την Επιτροπήν, την Διαχειριστικήν του Βαλλιανείου κληροδοτήματος… Ζητείται άνθρωπος ευρισκόμενος εις το τελευταίον στάδιον της αρτηριοσκληρώσεως, σωματικώς και πνευματικώς, ο οποίος να καταλάβη την κενωθείσαν θέσιν».

 

(Τα οικονομικά στοιχεία που ακολουθούν έχουν αντληθεί από τις σημειώσεις που παρατίθενται στο βιβλίο «Οι Ναυτικοί Κεφαλληνίας και Ιθάκης» του Νικολάου Π. Μεταξά, με την επιμέλεια Γερασίμου Βλάχου, σελ. 44). Μέχρι και το 1932 το Κληροδότημα διέθεσε για φιλανθρωπικούς σκοπούς 336.000 λίρες στερλίνες και μέχρι το 1940 περί τις 150.000. Μετά τον πόλεμο και μέχρι και το 1993 διέθεσε 900.000 λίρες. Το κεφάλαιό του είχε περιορισθεί στις 200.000 λίρες και τα ποσά που διέθετε ετησίως για δωρεές δεν υπερέβαιναν τις 10.000 λίρες.

Η Βαλλιάνειος Γεωργική Σχολή

Το 1900[39] ιδρύθηκε η «Πρακτική Γεωργική Σχολή Παναγή Βαλλιάνου». Το πρώτο καταστατικό της Σχολής φέρει χρονολογία το έτος 1905. Αλλαγές έγιναν με το δεύτερο καταστατικό το 1913 – με την υπογραφή του Φραγκόπουλου- και με το τρίτο, το 1928, με πρόεδρο της Δ.Ε. τον Ανδρέα Πεταλούδη, ενώ το 1911 κρατήθηκε το πρώτο πρακτικό[40]. Το ίδιο έτος και με δαπάνη του Αθου Ρωμάνου, στήθηκε στην είσοδο της Γεωργικής Σχολής προτομή του Παναγή Βαλλιάνου, έργο και αυτό του Γεωργίου Μπονάνου.

Ο μεγάλος ευεργέτης, ως φαίνεται εν ζωή ακόμη, φρόντισε η σχολή αυτή να λαβαίνει 1100 λίρες στερλίνες ετησίως και να έχει στην ιδιοκτησία της κτήμα 140 στρεμμάτων περίπου. Σκοπός της σχολής ήταν η άριστη εκπαίδευση 10-12 μαθητών, των οποίων αναλάμβανε και τη συντήρηση  – οικότροφοι- για τρία χρόνια. Το σύστημα αυτό διατηρήθηκε μόνο για τα πρώτα πέντε – έξη χρόνια. Αμέσως μετά η τότε Διοικούσα Επιτροπή «προσελάμβανεν εργατομαθητάς, ούς εμισθοδότει επί τριετίαν και ησκούντο μόνον πρακτικώς εις τας διαφόρους εργασίας των κτημάτων αυτής»[41].

Η Γεωργική Σχολή αποτελείτο από επιμέρους κλάδους (δενδροκομικό, μεταξοσκωληκοτροφικό, ανθοκομικό κ.α.). Όμως οι κάτοικοι, παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες των υπευθύνων της Σχολής, δεν ήταν ευχαριστημένοι, γιατί η παραγωγή δεν κάλυπτε τις ανάγκες τους, που στην πλειοψηφία ήταν δένδρα και κλήματα. Έτσι, κατά το 1927, η Διοίκηση της Σχολής, στοχεύοντας στην ικανοποίηση της τοπικής ζήτησης, οδηγήθηκε στην κατάργηση κάποιων κλάδων και στην ενίσχυση αυτού της δενδροκομίας, ενώ παράλληλα δεν κατάργησε την παραγωγή των λουλουδιών. Διευθυντής ανέλαβε ο αυστριακός δενδροκόμος Ιωάννης Vremetsch, και – σύμφωνα με μαρτυρίες- επί των ημερών του η Γεωργική Σχολή γνώρισε μεγάλη άνοδο. Κάθε χρόνο είχε 20-25 μαθητές οικότροφους και καλλιεργείτο ολόκληρη η έκτασή της. Τα δασικά δένδρα παρέχονταν δωρεάν στη Φιλοδασική Ένωση Κεφαλληνίας και στους Προέδρους των Κοινοτήτων, ενώ τα καρποφόρα, πωλούνταν έναντι ελαχίστου τιμήματος. Το προσωπικό της Σχολής προσέφερε πρόθυμα δωρεάν τις υπηρεσίες του όπου του εζητείτο. Ως είναι εύλογο, το αποτέλεσμα ήταν θετικότατο, όχι μόνο για τους κατοίκους, αλλά και για τον τόπο καθώς ιδιωτικοί και δημόσιοι κήποι έφθασαν στο αποκορύφωμά τους. Το 1934 η Γεωργική Σχολή ενισχύθηκε με τη δημιουργία των κλάδων της Ορνιθοκομίας και της Κονικλοτροφίας.

Ο πόλεμος όμως που ακολούθησε έγινε αιτία να σταματήσει η λειτουργία της Γεωργικής Σχολής, οι δε σεισμοί αποτελείωσαν το έργο του πολέμου. Οι διάφορες Διοικητικές Επιτροπές, δεν κατόρθωσαν να επαναφέρουν τη σχολή στην πρότερη κατάστασή της και το 1989 η νέα Διοικητική Επιτροπή κατόρθωσε να βγάλει τη Σχολή από την προοπτική του οριστικού κλεισίματός της. Καθαρίστηκε το κτήμα, δημιουργήθηκε σπουδαστήριο, το παλαιό κτήριο του προσεισμικού σταθμού κηρύχθηκε διατηρητέο. Αναπτύσσονται σχέσεις συνεργασίας με φορείς και ιδρύματα. Η σχολή αποκτά ηλεκτρονικό εξοπλισμό, συμμετέχει στις δραστηριότητες του Αμπελοοινικού Κέντρου Κεφαλλονιάς και Ιθάκης, διοργανώνει σεμινάρια, συμβάλλει στην πραγμάτωση προγραμμάτων. Σημαντική είναι η συμβολή της στην εδραίωση του ΤΕΙ-τμήματος Βιολογικής Γεωργίας, αρχικά παραχωρώντας κτηματική περιουσίας, για να αποφασίσει τελικά την πώληση μεγάλου μέρους της, συμβάλλοντας στην εγκαθίδρυση της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κεφαλλονιά

 

Η Βαλλιάνειος Επαγγελματική Σχολή Ληξουρίου

Ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός το 1994 πραγματοποίησε με ιδιαίτερη επιτυχία έκθεση για την περίφημη ΒΕΣ, για την πρωτοπόρα αυτή Σχολή που η έναρξη λειτουργίας της ήταν ταυτόχρονη με τη Σιβιτανίδειο, το 1927. Η κατασκευή της μέσα σε ένα χώρο 15 στρεμμάτων στο κέντρο του Ληξουριού άρχισε το 1915. Πρώτα λειτούργησε ως Μέση Τεχνική Σχολή (με τμήματα σχεδιαστών δομικών έργων, ηλεκτρολογίας και εργοδηγών) και ως Κατωτέρα Τεχνική Σχολή (με τμήματα υφαντουργίας και βιβλιοδεσίας. Το τελευταίο αυτό τμήμα λόγω μη προσέλευσης μαθητών αντικαταστάθηκε με το τμήμα Ξυλουργίας και Επιπλοποϊας). Το 1942-1943 το Ε.Μ.Π. αναγνώρισε τους αποφοίτους της Μέσης Σχολής ως υπομηχανικούς και πέντε χρόνια αργότερα, λειτούργησε Ανωτέρα Σχολή υπομηχανικών. Το 1955 καταργήθηκε αυτή η Σχολή και στη θέση της ιδρύθηκε η Σχολή Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού, η σχολή εργοδηγών Δομικών έργων και Εργοδηγών Μηχανολόγων-ηλεκτρολόγων. Στη Σχολή αυτή φοίτησε το μεγαλύτερο μέρος του επαγγελματικού δυναμικού της Κεφαλλονιάς – και όχι μόνο-. Όμως, το 1976 πέρασε σε κρατικά χέρια και τον επόμενο χρόνο … έκλεισε, όταν με το Νόμο 576/77 καταργήθηκε ο θεσμός των Μέσων και Κατωτέρων Σχολών. Από εκεί και πέρα εγκαταλείφθηκε και λεηλατήθηκε και μόλις τα τελευταία χρόνια και με Υπουργό Παιδείας τον Γεράσιμο Αρσένη, η Σχολή αναγεννήθηκε και αναβαθμίστηκε σε Τ.Ε.Ι.

 

Το Γενικό Νοσοκομείο στο Αργοστόλι

Ιδρύθηκε από το Κληροδότημα

 

Την Βαλλιάνειο Εμπορική Σχολή στο Αργοστόλι

Ιδρύθηκε από το Κληροδότημα. Με ημερομηνία 19/6/1928 διαβάζουμε στην «Εφημερίδα των Κεφαλλήνων»: «ετέθη θεμέλιος λίθος του κτιρίου της Εμπορικής Βαλλιανείου Σχολής. Παρευρέθησαν αι αρχαί και διάφορα έγκριτα μέλη της κοινωνίας μας. Οι προσκεκλημένοι ελάμβανον πολλάς περιποιήσεις παρά των κ. μηχανικών Καμηλάτου και Δημοπούλου, οίτινες προσέφερον καθώς και η ευγενεστάτη κ. Δημοπούλου εκλεκτά αναψυκτικά».

 

Το «Κληροδότημα Π. Βαλλιάνου» με ανακοινώσεις του στην καθημερινή εφημερίδα «Ημερήσιος»[42], τον Ιανουάριο 2000 υπενθύμιζε ενδεικτικά έργα του Παναγή Βαλλιάνου:

  1. Εις την Αθήνα ίδρυσε και ανέγειρε την Εθνική Βιβλιοθήκη στην οδό Πανεπιστημίου μετά από παρότρυνση του φίλου του, πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη.
  2. Εις του Έλληνες εφοπλιστές του Λονδίνου έδωσε βοήθεια και οικονομική ενθάρρυνση δια να εκσυγχρονίσουν τον εμπορικό τους στόλο (χρήση ατμομηχανών) έτσι ώστε να γίνει παγκόσμια ανταγωνιστικός.
  3. Εις την γενέτειραν Κεφαλονιά οργάνωσε και χρηματοδότησε το αδελφάτο των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κεφαλληνίας έτσι ώστε:
  • Να κατασκευάσει υπερσύγχρονο Νοσοκομείο στο Αργοστόλι ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες της Νήσου. Το Νοσοκομείο αυτό θεωρήθηκε πρωτοποριακό σε όλη τη Βαλκανική.
  • Να ιδρύσει και να εφοδιάσει δυο τεχνικές σχολές. Μια εις το Ληξούρι (Βαλλιάνειο Επαγγελματική Σχολή) και μια εις το Αργοστόλι (Γεωργική Σχολή).
  • Να ιδρύσει και να στελεχώσει Βρεφοκομείο.
  • Να αναγείρει Νέον, περικαλλή Ιερόν Ναόν εις Ι.Μ. Αγίου Γερασίμου στα Ομαλά.

Εκτός όλων αυτών, άφησε εις την Charity Commission του Λονδίνου μεγάλο κεφάλαιο από τους τόκους του οποίου να συντηρούνται τα προαναφερθέντα ιδρύματα μέσω της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος, η οποία εδρεύει στο Αργοστόλι.

 

Το μεγαλύτερο έργο του Παναγή Βαλλιάνου, είναι η προικοδότηση της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας με την Ελληνική σημαία. Είναι το άνοιγμα των θαλασσίων δρόμων του εμπορίου για τα υπό ελληνική σημαία συμφέροντα. Είναι η ανύψωση του εθνικού γοήτρου. Οι ιδέες και τα έργα του θεμελιωτή του νεώτερου ελληνικού εμποροναυτικού κόσμου, γρήγορα βρήκαν έδαφος και συνεχιστές. Τον Αύγουστο του 1902 αποφασίστηκε συγκρότηση Ελληνικού Ναυτιλιακού Συνεδρίου. Στον πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής Κων. Τσιροπινά, κατετέθη μελέτη για την ανάγκη κατασκευής ατμοπλοίων στην Ελλάδα. Τα σχέδια αυτά με αργά και σταθερά βήματα πραγματοποιήθηκαν και η Ελληνική ναυτιλία πήρε τη γνωστή θέση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

 

Η διαθήκη του Παναγή Βαλλιάνου

Ο Παναγής Βαλλιάνος όρισε εκτελεστές της διαθήκης του, τούς ανηψιούς του Αλκιβιάδη, Βασίλειο και Μαρίνο. 500.000 λίρες στερλίνες κατατέθηκαν στην “London and Westminster Bank” για τους φιλανθρωπικούς σκοπούς του κληροδοτήματος. Οι Αθανάσιος Ροσόλιμος, Λουκάς Ροσόλιμος και Γεράσιμος Καμπίτσης κληρονόμησαν από 25.000 λίρες. Τρία περίπου εκατομμύρια λίρες κληρονόμησαν τα ανήψια του. Οι εκτελεστές της διαθήκης συναντήθηκαν στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 1902 και -σύμφωνα με τηλεγράφημα στο «Αστυ»-αποφάσισαν κατ’ αρχήν τη σύσταση Ναυτικής Σχολής έχοντας σαν πρότυπο τις αγγλικές, από όπου θα προέρχονται ο διευθυντής και οι καθηγητές. Επίσης αποφασίσθηκε η ίδρυση φθισιατρείου στον Αίνο σύμφωνα με τα Ελβετικά. Στα Φιλανθρωπικά Καταστήματα θα χορηγείτο ορισμένο ετήσιο εισόδημα για τη λειτουργία τους. Αργότερα δε θα αποφάσιζαν την ίδρυση Βιοτεχνικής και Γεωργικής Σχολής. Αθηναϊκή εφημερίδα γράφει ότι παρουσιάστηκαν δυσχέρειες για την παραλαβή του κληροδοτήματος («Ακρόπολις»). Στον «Ελεύθερο Λόγο»[43] τα γραφέντα αυτά θεωρούνται ως «φαντασιώδη» γιατί «δια της διαθήκης κατέστησαν εκτελεσταί οι ανηψιοί του Βαλλιάνου καταθέσαντες ήδη το εκ πεντακοσίων χιλιάδων λιρών κληροδότημα εις Αγγλικήν τράπεζαν, εις αποικιακά χρεώγραφα, φέροντα ετήσιον τόκον τέσσερα τοις εκατόν».

Το 1910 με Βασιλικό Διάταγμα αναγνωρίστηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση και την Αγγλική Τράπεζα ως νέοι εκτελεστές της διαθήκης οι: Αθ. Ρωμάνος, Πλάτων Βέγιας, Ιάκωβος Σάντερς, Λουκάς Ροσόλιμος, Διονύσιος Δανής, Γεράσιμος Βαλλιάνος και Δημήτρης Δεστούνης.

 

 

Εις την μνήμην του μεγάλου ευεργέτου Κεφαλληνίας ΠΑΝΑΓΗ ΒΑΛΛΙΑΝΟΥ

Σωκράτης Σβορώνος

Εν Ταϊγανίω 1/2/1902

 

Πένθιμος φωνή ηκούσθη από κάπουθε μακρά,

και μας είπε ότ΄ εσβέσθη κ’ ήδη κείτεται νεκρά

μία ύπαρξις Βαλλιάνου δεν υπάρχει στην ζωήν.

Οι της φύσεως κανόνες τής αρπάξαν την πνοήν.

Δεν απήλθε καθώς άλλοι και η μνήμη του θα μείνη

εις τον κόσμον τούτον πάντα ως εν άσβεστο καμίνι,

γιατί εμόχθησε στον βίον, μιμηθείς ενδόξους οίκους

όπως βγάλη της πενίας της πατρίδος τους κατοίκους.

Εύγε τέκνον της πατρίδος όπ’ εστάθης ευτυχής

να δωρήσης τόσα πλούτη, να σ’υμνούν οι δυστυχείς.

Ύμνους οίτινες αρμόζουν εις ψυχάς με αρετή,

όπως η δική σου, γέρο, ήτο τόσο σεβαστη.

Σεβαστή εις όλους είναι και στην γην των κλασικών,

γιατί μόνο ΣΥ εφάνης Ο Σωτήρ των ναυτικών.

Εις εσένα χρεωστούνε όλοι μας οι ναυτικοί

την εκ της απελπισίας ύψωσιν την υλικήν.

Συ τους έκαμες βαπόρια για να σχίζ’ ωκεανούς

αλλά φεύ! τώρα τσ’ αφήνεις έρημους και ορφανούς.

Ορφανούς διότι μόνος Συ γι’ αυτούς ήσουν σωτήρ,

που τους έδιδες τα σκάφη, ως προς γιούς δίδει πατήρ.

Ατσαλόκτιστα καράβια και μεγάλ’ ως κιβωτόν

πού τιμούνε την σημαίαν όπου φέρουν επ΄ αυτών.

Δι αυτών η Οικουμένη μας εγνώρισε κι’ ημάς

δι αυτών πολλά δε Κράτη μάς προσφέρουσι τιμάς.

Εύγε, άνερ όπ’ αφίνεις τόσων χηρών και ορφανών

στέγην, άσυλον  και άρτον δια χρόνον μακρινόν.

Αν το σώμα σ’ ενεκρώθη, η ψυχή σου νεαρά

θε να ζή, και η πατρίς σου την θυμάται με χαρά.

Με χαράν διότι αφήκες στα παιδιά της με σωρόν

χρήματα, τροφήν να δίδουν των απόρων και μικρών.

Κ’ όλοι αυτοί θα σ’ ενθυμούνται όταν κάμνουν προσευχήν

και θα δέονται στον Πλάστην για την άγιαν σου ψυχήν.

Και εγώ ως πατριώτης στέλλω έναν ιερόν

ασπασμόν ευγνωμοσύνης στον σορόν σου τον νεκρόν.

Δεόμαι δε εις τον Πλάστην με κατάνυξιν κι ευχήν,

όπως μεταξύ αγίων κατατάξη την ψυχήν.

Την ψυχήν σου ευεργέτα των απόρων κι ορφανών

όπου θα’χης τας ευχάς των συντροφιά στον ουρανόν.

Αιωνία σου η μνήμη όπου αφήκες ευτυχείς

Αιωνία σου η μνήμη όπου σώζεις δυστυχείς.

 

Σημερινοί Βαλλιάνοι στη Ρωσσία

 

Στη Ρωσσία σήμερα ζει ο Δημήτρης Βαλλιάνος, περίπου 28 χρονών και είναι αντιπρόεδρος της ηλεκτρονικής Ρωσσικής Βιβλιοθήκης. Επικοινώνησα με e-mail μαζί του το Μάρτη του 2001, του έστειλα στοιχεία της οικογένειας Βαλλιάνου-επισκέφθηκε το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου το νησί- και με πληροφόρησε ότι, ο προπάππους του, Βασίλης και ο αδελφός του, Σπυρίδων έφυγαν από την Κεφαλλονιά και εγκαταστάθηκαν το 19ο αιώνα στην Ρωσσία. Ήταν και οι δυο γραμμένοι στα βιβλία του Αγίου Βασιλείου Κεραμειών το 1875. Το 1918 ο προπάππους του πέθανε και η κομμουνιστική περίοδος τους ανάγκασε να μην μπορέσουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Ο Βασίλης απέκτησε έναν γιο, ο οποίος παντρεύτηκε Ρωσσίδα και από αυτούς γεννήθηκε ο παππούς  του, Βασίλης. Αυτός απέκτησε τον Βλαδίμηρο Βαλλιάνο, πατέρα του Δημήτρη και μηχανικό στο επάγγελμα που ζεί μόνιμα στη Ρωσσία. Ο ίδιος αλλά και ο πατέρας του, δεν γνωρίζουν την Ελληνική.

 

Ελένη Βαλλιάνου

(Άγνωστη μορφή ηρωισμού και αυτοθυσίας τα  χρόνια της Αντίστασης)

 

  • 1941-1944 : τα μαρτυρικά χρόνια της Κατοχής
  • Μετά τη λήξη του πολέμου και σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβληθεί στην Επιτροπή Επανορθώσεων στο Παρίσι, όταν οι νεκροί Γάλλοι ανέρχονταν στο 1,6%, οι Άγγλοι στο 0,8%, οι Ολλανδοί στο 2,4%, οι Αμερικανοί στο 0,1%, η Ελλάδα θρηνούσε 558.000 νεκρούς, ήτοι 8% .
  • Πολλές Ελληνίδες, μεταξύ αυτών κι αρκετές ανήλικες, με τις ηρωϊκές τους πράξεις, υπήρξαν θύματα των στρατευμάτων κατοχής. Προσέφεραν καταφύγιο σε κυνηγημένους, συγκέντρωσαν στρατιωτικές πληροφορίες που αφορούσαν στη διάταξη κατοχικών δυνάμεων συγκεκριμένων μονάδων, σε τοποθεσίες φυλακίων, όπλων, καυσίμων, συνέβαλαν στη δημιουργία κι διανομή του παράνομου Τύπου διάφορων αντιστασιακών οργανώσεων, φθάνοντας αντιμέτωπες με το θάνατο.
  • Μεταξύ των Κεφαλλονιτισσών που διατήρησαν το αγωνιστικό πνεύμα, σημαντική θέση κατέχει η Ελένη Βαλλιάνου. Σε πολλούς η αγωνίστρια αυτή είναι άγνωστη καθώς έζησε και έδρασε στη Γαλλία, όπου και μετείχε στην εκεί αντίσταση. Η Γαλλική κυβέρνηση της απένειμε μεταθανάτια το Παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής και τον Πολεμικό Σταυρό του Φοίνικα. Αναγράφηκε δε σε μαρμάρινη πλάκα στις Κάννες το όνομα της, οι δε εφημερίδες της εποχής την ανέφεραν ως νέα “Ζαν Ντ’ Αρκ”.
  • Γεννήθηκε στη Γαλλία;;;;;;;; το 1918 ή 1917 και ήταν κόρη του Μαρίνου Αθανασίου Βαλλιάνου. Γρήγορα το θάρρος της την οδήγησε στην κορυφή της οργάνωσης των Μακί στις Κάννες. Η παράτολμη δράση της έγινε εύκολα στόχος των Γερμανών. Στις 29/7/1944 αιχμαλωτίσθηκε . Μέχρι τις 15 Αυγούστου η Ελένη Βαλλιάνου υποβάλλεται σε φρικτά βασανιστήρια τα οποία φυσικά δεν κατόρθωσαν να κάμψουν το ηθικό της. Δεν λύγισε ούτε όταν μπροστά στα μάτια της βασάνισαν τους γονείς της. Την 15 Αυγούστου και λίγες μόνο ώρες πριν τα συμμαχικά στρατεύματα εισέλθουν στις Κάννες, η  Βαλλιάνου εκτελείται έξω από την πόλη μαζί με άλλους συγκρατούμενούς της.

 

Διάσπαρτα στοιχεία για λοιπούς ναυτικούς και εμπόρους Βαλλιάνους, εκτός οικογενείας Αθανασίου[44]

  • 1750- 1753: ο πλοίαρχος Ανδρέας Βαλλιάνος με δυο σκάφη του εμπορεύεται στη Senegaglia. Το ένα είναι Londini[45].
  • 1753: ο Αγγελος Βαλλιάνος με ένα σκάφος του εμπορεύεται και αυτός στη Senegaglia
  • 1756: Αλέξανδρος Βαλλιάνος, πλοίαρχος και έμπορος στη Senegaglia
  • 1758-1761: Θεόδωρος Βαλλιάνος με τρία σκάφη εμπορεύεται στη Senegaglia
  • 1/3/1781: στην ταρτανέλλα[46] «Παναγιά Σπαρτιά»με βενετική σημαία και με πλοίαρχο και πλοιοκτήτη τον Κεφαλλονίτη Σωτήρη Σκολογιένννη του Ιωάννη, ο Αθανάσιος Βαλλιάνος του Αντωνίου ταξιδεύει ως ναύτης
  • 4/3/1782: στην πολάκα[47] “Madona della Misericordia” ο Ιωάννης Βαλλιάνος του Γρηγόρη ταξιδεύει ως ναύτης
  • 16/6/1783: στο μύστικο[48] «Madona di Cupora»ταξιδεύει ο ναύτης Μαρκαντώνης Βαλλιάνος του Νικόλα
  • 22/4/1784: στην κέκια[49] «Μαρία Μαγδαληνή και Άγιος Σπυρίδων» ταξιδεύει ο Ανδρέας Βαλλιάνος του Αντωνίου από τη Ζάκυνθο(;)
  • 16/6/1784: στην πολάκα «Παναγία Μαυράτα και Άγιος Νικόλαος» πλοιοκτήτης και πλοίαρχος είναι ο Γεράσιμος Βαλλιάνος
  • 21/6/1785: στην πολάκα «Ευαγγελίστρια και Άγιος Σπυρίδων» ταξιδεύει ο ναύτης Γεράσιμος Βαλλιάνος του Φραγκίσκου
  • 5/7/1788: στην πολάκα «Παναγία Καλλιγάτα» ναύτης είναι ο Αναστάσιος Βαλλιάνος του Ιωάννη
  • 1810: στην Κωνσταντινούπολη ο Μεταξάς Βαλλιάνος είναι πλοίαρχος στη μαρτιγάνα[50] «Προφήτης Ηλίας» και ο Δημήτρης Βαλλιάνος στην πολάκα «Αγιος Γεώργιος»
  • 31/12/1821: στον κατάλογο προσφορών προς τη Φιλική Εταιρεία για την ενίσχυση του αγώνα, ο Σταύρος Βαλλιάνος, έμπορος εγκατεστημένος στο Ταϊγάνι, προσέφερε 5.000 ασημένια ρούβλια, ποσό μεγάλο για την εποχή
  • 1821-1828 : το μπριγκαντίνι «Παναγιά Πυργί» με Ιόνιο σημαία και δηλωμένο φορτίο ψάρια, μετάξι και βούτυρο, έχει πλοίαρχο το Βασίλειο Βαλλιάνο και κινείται μεταξύ της Κέρκυρας και του Κορινθιακού κόλπου
  • 1819-1830: στη Ζάκυνθο και στην Κέρκυρα παρουσιάζονται τα εξής καράβια- δεν αναγράφεται ο ιδιοκτήτης που πιθανόν να είναι ο καπετάνιος. Όπου δεν ήταν ο ίδιος προσλάμβανε συνήθως συγγενικό πρόσωπο για καπετάνιο-:

«Αγιος Βασίλειος» με πλοίαρχο τον Ανδρέα Βαλλιάνο (1822-1823)

«Τύχη» (Fortuna) με πλοίαρχο τον Απόστολο Βαλλιάνο (1829) και τον Παναγή Μαρκόπουλο το 1838. Πλοιοκτήτης ήταν ο Ανδρέας Νικ. Βαλλιάνος.

«Παναγιά Αγρηλιάς» με καραβοκύρη[51] τον Ανδρέα Βαλλιάνο (1826)

«Παναγιά του Πυργί» με πλοίαρχο τον Βαγγέλη (Βασ.) Βαλλιάνο (1823-1826)

«Αγιος Βασίλειος» με πλοίαρχο τον Γεώργιο Βαλλιάνο (1825)

«Αγιος Γεράσιμος» με πλοίαρχο τον Γεράσιμο Βαλλιάνο (1825)

«Madona di Stati» με πλοίαρχο τον Γρηγόρη Βαλλιάνο (1826-1829)

«Παναγία του Πυργί» με πλοίαρχο τον Ευστράτιο Βαλλιάνο (1827)

«Παναγία των Αγγέλων» ή «Αγγελοι» με πλοίαρχο τον Ευστράτιο Βαλλιάνο (1826-1828)

«Regina» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Βαλλιάνο (1825)

«Αγιος Γεώργιος» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Βαλλιάνο (1828). Συνιδιοκτήτης αναφέρεται κάποιος Μεταξάς.

«Αχιλλεύς» με πλοίαρχο τον Μαρίνο Βαλλιάνο (1829)

«Baladi» με πλοίαρχο τον Μιχαήλ Βαλλιάνο (1825)

«Boboli» με πλοίαρχο τον Νικόλα Βαλλιάνο (1825-1828)

«Αγιος Νικόλας» με πλοίαρχο τον Παναγή Βαλλιάνο (1827)

«Ρόζα» με πλοίαρχο τον Παναγή Βαλλιάνο (1827, 1834)

«Παναγία Τουρλιανή» με πλοίαρχο τον Σταμάτη Βαλλιάνο (1826)

«Παναγία Οδηγήτρια» με πλοίαρχο τον Σταμάτη (Στάθη) Βαλλιάνο (1830)

  • 30 Νοεμβρίου 1823: «Αγιος Βασίλειος»: ιονικό μπριγκαντίνι ιδιοκτησίας Ανδρέα Βαλλιάνου. Το καράβι αυτό το συναντάμε στις 30 Νοεμβρίου του 1823 να φθάνει από την Ύδρα στη Ζάκυνθο ύστερα από εννιαήμερο ταξίδι με φορτίο στάρι, χαβιάρι[52], καπνό και δέκα μπρούτζινα κανόνια. Ο Νικόλαος Βλασσόπουλος ειδικά για τα δέκα κανόνια, διερρωτάται μήπως προορίζονταν για κάποιο λιμάνι της Δυτικής Ελλάδας μια και που η επανάσταση βρισκόταν στο τρίτο έτος της.
  • 1844-1850: στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο παρουσιάζονται τα υπό ιονική σημαία- δεν αναγράφεται ο ιδιοκτήτης που πιθανόν να είναι ο καπετάνιος-:

«Χίος» με καπετάνιο τον Α. Βαλλιάνο

«Κωνσταντίνος και Ελένη» με καπετάνιο τον Α. Βαλλιάνο

«Severnoj Donetz» με καπετάνιο τον Γ. Βαλλιάνο

«Άγιος Νικόλαος» με καπετάνιο τον Α.Γ. Βαλλιάνο

«Κεφαλονιά» με καπετάνιο τον Κοσμετάτο Α. Βαλλιάνο

«Otto Frank» με καπετάνιο τον Σ. Βαλλιάνο

  • 1854: το «Αγιος Ιερώνυμος» με καπετάνιο το Γεώργιο Βαλλιάνο και ιδιοκτήτη τον Ιωάννη Γ. Βαλλιάνο ταξιδεύει μεταξύ Ταϊγανίου και Κεφαλλονιάς
  • 1853-1861: στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο παρουσιάζονται τα υπό ιονική σημαία σκάφη- δεν αναγράφεται ο ιδιοκτήτης που πιθανόν να είναι ο καπετάνιος-:

«Μαύρη Θάλασσα» με καπετάνιο τον Αντώνη Βαλλιάνο

«Σουλινάς» με καπετάνιο τον Α. Βαλλιάνο

«Δυο αδελφοί» με καπετάνιο τον Α.Γ.Βαλλιάνο

«Αγιος Σπυρίδων» με καπετάνιο τον Γ.Βαλλιάνο

«Αγιος Ιερώνυμος» με καπετάνιο τον Γεωργίου Βαλλιάνο

«Αγιος Γεράσιμος» με καπετάνιο τον Γ. Βαλλιάνο

«Βαλλιάνος» με καπετάνιο τον Γρηγόρη Βαλλιάνο

«Ανδρέας Βαλλιάνος» με καπετάνιο τον Γεωργ. Κ. Βαλλιάνο

«Εξι αδελφοί» με καπετάνιο τον Ηλία Βαλλιάνο

«Αγιος Γεράσιμος» με καπετάνιο τον Ν. Βαλλιάνο

«Παναγία Μυρτιδιώτισσα» με καπετάνιο τον Νικ. Βαλλιάνο

«Αγία Ελένη» με καπετάνιο τον Χαρ. Βαλλιάνο

«Αγιος Σπυρίδων» με καπετάνιο τον Χ. Βαλλιάνο

«Αγιος Γεράσιμος» με καπετάνιο τον Χ. Βαλλιάνο

  • 1855: Ιωάννης Βαλλιάνος (λείπουν υπόλοιπα στοιχεία). Έμπορος, εγκατεστημένος στην Κωνσταντινούπολη.

 

Πηγές και Βιβλιογραφία

  • Διαθήκες, ληξιαρχικά – από Ιστορικό Αρχείο Κεφαλληνίας
  • Ειδήσεις από διάφορα φύλλα εφημερίδων τέλους 19ου αρχές 20ου :  Το Αστυ, Ακρόπολις, Σκρίπ, Ελεύθερος Λόγος, Εφημερίς των Κεφαλλήνων (συλλογή Ε. Λειβαδά)
  • Η ναυτιλία των Ιονίων Νήσων 1700-1861, Νίκος Σ. Βλασσόπουλος, τόμοι Α-Β
  • Ελληνική Εμπορική ναυτιλία, έκδοση της Εθνικής Τραπέζης Ελλάδος (άρθρα του Γεωργίου Β. Λέοντος και Α.Ι. Τζαμτζή)
  • Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Α’ και Β΄ τόμος, Ηλίας Τσιτσέλης
  • Οι εν Ρωσσία Έλληνες, Θεόδωρος Α. Βελλιανίτης, Εστία 1893
  • Το ναυτικόν του γένους των Ελλήνων, Ανδρέας Γ. Λαιμός
  • Περί της Οικογενείας Βαλλιάνου, Ανδρέας Γ. Λαιμός, Κεφαλονίτικη Πρόοδος, τ. 31
  • Λόγος Γεωργίου Ι. Χοϊδά εκφωνηθείς εντολή του Δημοτικού Συμβουλίου Αργοστολίου εν τη Κεντρική Πλατεία την 18ην Σεπτεμβρίου 1916 επί τοις αποκαλυπτηρίοις του ανδριάντος του Μεγάλου της Κεφαλληνίας ευεργέτου Παναγή Βαλλιάνου
  • Αι ομογενείς κοινότητες του εξωτερικού, Εθνικόν Ημερολόγιον 1905, Κωνσταντινουπόλις
  • Συλλογή Φραγκίσκου και Στεφάνου Βαλλιάνου, έκδοση Κοργιαλενείου Μουσείου
  • Οι Ναυτικοί Κεφαλληνίας και Ιθάκης, Νικολάου Β. Μεταξά
  • Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (λήμματα:Κριμαϊκός πόλεμος, Βαλλιάνοι, Εθνική Βιβλιοθήκη)
  • Εφημερίδα ΟΣΤΡΙΑ, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1997, «Ευγενείς οικογένειες της Κεφαλλονιάς», Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα
  • Εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ (Oκτώβριος -1998), «Κληροδοτήματα Κεφαλλήνων», Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα
  • Επτάνησος και Επτανησιακές προσωπικότητες, Παναγής Αντύπας
  • Βαλλιάνειος Επαγγελματική Σχολή Ληξουρίου, Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
  • Πρακτική Γεωργική Σχολή Παν. Βαλλιάνου, φυλλάδιο της Γεωργικής Σχολής, Ιούνιος 2002
  • Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα, από την εποχή του χαλκού ως τις αρχές του 20ου αιώνα, Μαριάννα Κορομηλά
  • Ο Ελληνικός εμπορικός κόσμος της Οδησσού και η Ελλάδα (1794-1900), Κ.Γ. Αυγητίδης
  • Οι περιπέτειες ενός αγάλματος, Α-Δ. Δεμπόνος, Κεφαλονίτικη Πρόοδος, τ.31
  • Histoire mondiale de la marine, Jean Savant

 

 

 

[1] Για το σχηματισμό του δέντρου του Αθανασίου Βαλλιάνου, λήφθηκαν στοιχεία κυρίως από τα κατάστιχα του Αγίου Βασιλείου Κεραμειών, από τις διαθήκες του Ιστορικού Αρχείου, από χειρόγραφο της συλλογής Κοσμετάτου και από μέρος της βιβλιογραφίας που ακολουθεί.

[2] Το 1840 ο Αθανάσιος επειδή αρρώστησε βαριά, αποφάσισε να κάμει τη διαθήκη του. Εκτός από τα παιδιά του, μερίμνησε ιδιαίτερα για την γυναίκα του.

[3] Tangarog, στην Αζοφική, σε μικρή απόσταση από το Ροστώβ.

[4] Σύμφωνα με το λαογράφο Θ. Βελλιανίτη, ο Μαρίνος πέθανε το 1891.

[5] Ο Νικόλαος Μεταξάς ως χρονολογία θανάτου του Ανδρέα γράφει το 1889.

[6] Στο χειρόγραφο στα «Διάφορα» του Φωκά-Κοσμετάτου τον βρίσκουμε με το προσωνύμιο «Βρωμερός»

[7] Στις Κεραμειές υπάρχει το άγαλμά του, έργο του μεγάλου γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου. Την ίδια εποχή με αυτόν υπήρχε και άλλος Σπυρίδων Βαλιάνος του Λουκά, σύζυγος Τονίνας.

[8] Στο έργο του Μακαρεστού Κατσίγιαννη, αναγράφεται πως ο Ανδρέας είχε μια κόρη και τέσσαρους γιούς: την Ελένη, τον Αθανάσιο, τον Μαρίνο και τον Χριστόφορο. Τα στοιχεία αυτά όμως, δεν διασταυρώνονται.

[9] Νοτάριος Ανδρέας Αμάραντος (1548-1562).

[10] ή τουλάχιστον, ένα μόνο έζησε. Το γεγονός αυτό πιστοποιείται από τη διαθήκη της Ελένης που αφήνει την περιουσία της, στον «υγαπημένον της υιόν Κύριον Αθανάσιον Βαλλιάνο ποτέ άνωθεν Μαρίνου».

[11] Στην πραγματικότητα εκμεταλλεύτηκαν οι δυο αυτοί ολόκληρη την πατρογονική περιουσία, και στα έγγραφα ως επάγγελμα δήλωναν : κτηματίες.

[12] Εννοείται ο Άγιος Βασίλειος Κεραμειών.

[13] Σκούνα που εκτελούσε πλόες μόνο εντός των ορίων της Αζοφικής χωρίς να βγαίνει στα νερά του Ευξείνου.

[14] Με τη διπλωματική παρέμβαση της Αυστρίας στις 30 Μαρτίου 1856 υπεγράφη η Συνθήκη του Παρισιού η οποία έδωσε τέλος στον Κριμαϊκό πόλεμο που λόγω των μεγάλων διαστάσεων (Γαλλία, Αγγλία) που έλαβε, πήρε τη μορφή ευρωπαϊκού.

[15] Chetvert ή ψάθα=122,85 γαλ. λίτρα=7,5 puds (1pud = 36,11 αγγλ. λίτρες)

[16] Είχαν ήδη ιδρύσει από το 1863 ελληνική ναυτιλιακή εταιρεία και αγόρασαν σλέπια (ποταμόπλοια που μετέφεραν σιτηρά)

[17] Ως αναγράφεται σε  χειρόγραφο με τίτλο «Γενεαλογία της οικογενείας Βαλλιάνου- Αθανάσιος Βαλλιάνος» στα «Διάφορα» του Φωκά-Κοσμετάτου. «Ποσό» εννοείται το από τον Παναγή κληροδοτούμενο.

[18] Η χρονολογία 1837 που αναφέρει ο Τσιτσέλης θα πρέπει να είναι λάθος γιατί δεν συμφωνεί με την εγκατάστασή του στην Κωνσταντινούπολη το 1849, που πρέπει να ήταν 22 χρονών και όχι 12.

[19] 6 ψάθες ο τόνος

[20] 18 Απριλίου 1928, διέρχεται το Γιβραλτάρ, 3 Μαϊου από το Renerthe, 20 Μαϊου φθάνει στην Κέρκυρα,

[21] Βασιλιάς του Μπακαρά

[22] σύμφωνα με τον Ανδρέα Γ. Λαιμό

[23] ξάρτι

[24] ο Ανδρέας Λαιμός αναφέρει ότι, μεταξύ Ταϊγανίου και Ζακύνθου, ο Παναγής πήγε και στην Αλεξάνδρεια.

[25] Πρώτη διεύθυνση είχε την: 142, Gresham House, Old Broad Street, London E.C.

[26] Δημήτριος Βικέλας, «Η ζωή μου», Αθήνα 1908, 326σελ.

[27] Δεν διευκρινίζεται το όνομα.

[28] Δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για αυτόν.

[29] Μάταια ο μεγάλος εβραϊκός οίκος Dreyfus, προσπαθούσε προ της ρωσικής επανάστασης να ανταγωνισθεί τον οίκο που εκπροσωπούσε στο Ροστώβ ο ανηψιός, Μιχαήλ Βαλλιάνος.

[30] Προκλήθηκαν όμως φθορές και η προτομή κατέληξε ακέφαλη. Και εφέτος –2002- ο γλύπτης Γεράσιμος Καλογηράτος στη θέση του ολοσχερώς πλέον κατεστραμμένου έργου του Μπονάνου, φιλοτέχνησε την προτομή του μεγάλου ευεργέτη.

[31] Οι ταλαιπωρίες του αγάλματος συνεχίστηκαν με την πορεία των χρόνων, ταυτίστηκαν κατά κάποιο τρόπο με την ιστορία της Ελλάδος. Βρίσκεται σήμερα στη νότια άκρη της πλατείας, έξω από το Δημαρχείο, έχοντας εμφανείς τις κακουχίες των καιρών.

[32] Η κατάσταση του τάφου του –κοινός τάφος Μαρίνου και τάφος Βαλλιάνου-, τουλάχιστον μέχρι το 1995- έτος τελευταίας επίσκεψης της γραφούσης στο Λονδίνο- ήταν πολύ εγκαταλελειμμένος.

[33] Εκτός από την «Κεφαλληνία» τα λοιπά ατμοπλοϊκά ναυπηγήθηκαν το 1880 από τον Μαρή και τον Παναγή.

[34] Τα καταγράφει ο Νίκος Βλασσόπουλος, στον πρώτο τόμο της μελέτης του: «Η ναυτιλία των Ιονίων Νήσων 1700-1861».

[35] Εφημερίς των Κεφαλλήνων, έτος 1928, 6 Μαϊου

[36] Το 1672 ηγουμένη στην Ιερά Μονή είναι η Βασιανή Βαλλιάνου.

[37] Εφημερίς των Κεφαλλήνων, έτος 1928, 6 Μαϊου

[38] 17 Ιουνίου 1928

[39] Η χρονολογία αυτή αναφέρεται στο Παγκεφαλληνιακό Ημερολόγιο του 1937, σελ. 279 «Γεωργική Σχολή» του Παν. Χέλμη. Οι χρονολογίες είναι διαφορετικές (αλλού απαντάται 1904) γιατί προηγήθηκε η απόφαση ίδρυσης, μετά πέρασε στα πρακτικά και τέλος πραγματοποιήθηκε η ίδρυση. Από ό,τι πάντως φαίνεται η λειτουργία της αποφασίσθηκε προ θανάτου του Παναγή.

[40] Τις πληροφορίες αυτές μου τις παρεχώρησε ο κ. Σπύρος Μπουχάγιερ, τον οποίο και ευχαριστώ.

[41] ως άνω

[42] Ημερήσιος, 19 Ιανουαρίου 2000

[43] 21 Ιουλίου 1902

[44] μεγάλο μέρος από τον κατάλογο που ακολουθεί προέρχεται από την λεπτομερή μελέτη του δίτομου έργου του Νίκου Σ. Βλασσόπουλου «Η ναυτιλία των Ιονίων Νήσων 1700-1861».

[45] μικρό σκάφος ίσως 20-40 τόνων που χρησιμοποιούσαν οι Επτανήσιοι για εμπόριο προς την Αδριατική κατά τον 18ο αιώνα.

[46] Μονοϊστιο λιγότερο από 50 τόνους

[47] Ή Ναυέττα. Τριίστιο μέχρι 100 τόνους

[48] μικρό ιστιοφόρο με κουπιά μέχρι 20 τόνους

[49] ενετικό σκάφος της Αδριατικής που χρησιμοποιούσαν οι Επτανήσιοι έμποροι 50-60 τόνων

[50] μπριγκολέτι δικάταρτο 65-70 τόνων

[51] πλοίαρχο και ιδιοκτήτη

[52] Το χαβιάρι και το στάρι ήταν προϊόντα της Μαύρης Θάλασσας.